Wednesday, December 31, 2008

2008 он баяртай

2008 он одож байна. Улс төрийн амьдрал давалгаалав. Сонгуулийн жил байлаа. Саналын хуудас тооллого, сонгогчдын үнэмлэх дээр ажилласан тухай барим тавим яриа, 7 сарын 1-ний хэрэг явдал, 250 гаруй залуучуудад ял сонсгосон шүүхийн түргэвчилсэн үйл ажиллагаа гээд л. Эдийн засгийн хувьд халуурлын дээд цэгээс хүйтэрлийн доод цэг үрүү дэндүү хурдан давшиж буй өдрүүд үргэлжлэв. Ингээд л шинэ жилтэй золголоо.

Шинэ жилийн уур амьсгал орсон Улаанбаатарт замын хөдөлгөөн түгжирдэгээрээ түгжирч, асфальтан гадарга мөсөн гулгуур болов. Тэгээд мунхаглаад байх нь ээ, ер нь нийслэлд сүйх тэрэг явуулж яагаад болдоггүй юм бол гэсэн шүү бодол орж ирж байна аа. Машин морь хоёрын аль нь хурдан бэ? Улаанбаатарын замд бол сүйх тэрэг хамаагүй хурдан байж таарна. Яг л энэ зураг дээр байгаа шиг гоё хээнцэр. Гэхдээ үндэсний хэв загварыг өөртөө шингээвэл бүр сайн. Зундаа сүйх тэрэг жуулчдын дуртай унаа болно гэх мэт. Харин замыг нь яаж бий болгох вэ? Энэ далимаар замаа өргөтгөн, нийтийн эрх ашгийн үүднээс газрын мафи гэж нэрлэгддэг улсуудыг задлаад хаячихсан.

Monday, December 15, 2008

Төрөлжин хөгжихүйг үргэлжлүүлэн бодоход

Эркардогийн бичсэн Төрөлжин хөгжихүйг уншаад чөлөөт худалдааны тухай хувийн бодлоо дурдмаар санагдав.

Чөлөөт худалдааны тухай ярьж эхлэхээр Дэвид Рикардогийн нэр заавал гарч ирнэ. Түүний боловсруулсан харьцангуй давуу талын онол одоо ч гэсэн анхаарал татсан хэвээр байна. Аль нэгэн улс өөрийн хамгийн сайн хийж бүтээж чаддаг бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд хүч хаяж, түүнийгээ экспортлох замаар хамгийн их ашиг олж чадна. Тухайлбал, хөгжиж буй оронд дарс үйлдвэрлэл хөгжсөн орноос хэд дахин хямд өртгөөр үйлдвэрлэгдэж байвал, тухайн улс өндөр өртөгтэй бусад бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх гэж илүү зардал хүч гаргах шаардлагагүй. Дарс үйлдвэрлэлд анхаарлаа төвлөрүүлж, энэ салбарт өрсөлдөх чадвараа сайжруулан экспортолж, харин хажуудаа байгаа хөгжсөн орноос тэнд хямд үйлдвэрлэж чаддаг барааг оруулж ирэх хэрэгтэй. Ингэснээрээ хоёр улс хоёул хожно гэж Дэвид Рикардо үзсэн байдаг. Энэ нь чөлөөт худалдааны гол тулгуур онол гэж би ойлгодог.

Өнөөдрийн Дэлхийн худалдааны байгууллага олон улсын чөлөөт худалдааг дэлгэрүүлэх, нэгдсэн нэг дүрэмд оруулахаар их зүйл хийсэн байгууллага. Чөлөөт худалдааг хөгжүүлснээр Хөгжингүй орнууд хожив уу, Хөгжиж буй орнууд хожив уу? Энэ бол өөр асуудал. Монгол улс л лав чөлөөт худалдааны ертөнцөд явж орсноор үндэсний үйлдвэрээ босгож чадаагүй гэж би боддог. Африкын Судан улсад эдийн засгийн бодлогын зөвлөхөөр ажиллаж байсан нэг багшийн маань яриа одоо ч гэсэн сэтгэлд хадаатай байдаг юм. Суданы Ерөнхийлөгчийн зөвлөх түүнийг Суданд мэргэжилтнээр ажиллаж байхад нь дуудаж уулзжээ. Тэгээд, "Судан улсыг ДХБ-д элсүүлэхэд юуг анхаарах ёстой вэ?" гэж асууж. "Танай улс үйлдвэрлэлийн ямар салбараа хамгийн чухалчлан үзэж байна вэ? Өөрөөр хэлбэл, гадаадын хямд бараа их хэмжээгээр цутган орж ирэхээс хамгаалах бодолтой байгаа үйлдвэрлэлийн салбараа сонгож аваад хамгаалах бодлого явуулах хэрэгтэй. Нэгэнт чөлөөт худалдааны цэвэр өрсөлдөөн бүхий тоглоомын хатуу дүрэмтэй ертөнцөд явж орох тул чухалчилж үзсэнээс бусад салбарыг хаях хэрэгтэй болно. Тэгэхээр ДХБ-д элсэн орно гэдэг дотоодын үйлдвэрлэлийн хөгжлийн сонголтын тухай бодлого юм" гэж хариулсан байна.

Монгол улс төрөлжиж чадав уу? Хамгаалах салбараа сонгож чадав уу? Бидний хамгийн сайн чаддаг үйлдвэрлэлийн ямар салбар байна? ДХБ-д элсэн орсноос хойш боловсруулаагүй ноолуур их хэмжээгээр Хятад уруу гардаг болсон, Хятадын худалдаачид бэлэн мөнгө барин гар дээрээс шууд ноолуур худалдан авдаг болсноор ноолуурын үнэ тэнгэрт хадаж, дотоодын үйлдвэрлэгч нар түүхий эдээ хурааж чадахгүй зогсоход хүрсэн гашуун туршлага саяхных. Хятад Орост үйлдвэрлэсэн сүү сүүн бүтээгдэхүүн 40 сая малтай Монгол улсын дэлгүүрийн лангуунд ярайж байна. Гадаадын сүү сүүн бүтээгдэхүүн Монголынхоос хямд. Дээр нь бас импортын даршилсан өргөст хэмх, помидор, жимсний чанамлууд. Ай яа яа, бид сонголтоо хийж чадсангүй. 1996 онд ДХБ-д элсэн орохдоо энэ тухай үндэсний үйлдвэрлэгч нартайгаа ч зөвлөлдсөнгүй...


Friday, December 05, 2008

Андерсений "Шидэт хэт"

Андерсен, Ах дүү Гриммийн үлгэрийн цоморлиг Монголд хамгийн борлуулалт сайтай ном болж байгаа бололтой. Интэр номын дэлгүүрээр ороход тэндхийн бэст сэллэр болсон байна лээ. Хүүтэйгээ цуг унших санаатай тус тусаас нь нэгийг авлаа. Тэгээд энэ жил сургуульд орсон хүү маань дөнгөж уншиж сурч байгаа болохоор оройдоо ганц нэг мөрөөр нь явуулсаар байгаад хэд хэдэн үлгэрийн цаана гараадхав.

Тэгээд бодоод байх нь ээ, үлгэр гэдэг жаахан хүүхдэд зөв ёс суртахууныг заадаггүй бололтой. Жишээлбэл "Шидэт хэт" гэдэг үлгэр байна. Ерөнхий утга санаа нь нэг иймэрхүү.

Нэг цэрэг дайн дуусаад гэртээ харих замдаа шуламтай тааралдана. Шулам түүнийг агуйд орж хөсрий хаягдсан хэт авчирч өгөхийг хүснэ. Хонгилд байгаа алт мөнгийг дураараа авагтун гэсэн үгэнд шунагтсан цэрэг агуйд орон үүргэвчээ алт мөнгөн зоосоор дүүргэн гарч ирээд шулам эмгэнээс хэтийг юунд хэрэглэхийг асууна. Эмгэн чамд хамаагүй хаданд чимээгүй гэхээр нь алж орхино. Ингээд л шууд дээрэм, аллага гарч байгаа юм. Эмгэн уг үлгэрт шулам л гэж гарахаас ямар нэг алуулахаар муу үйл хийсэн тухай огт гарахгүй.

Тэгээд хөрөнгөтэй болсон цэрэг хотын хамгийн үнэтэй зочид буудалд тансагласаар мөнгөө бараад дээврийн хөндийд ядуухан амьдрахдаа хэтээ санан цахиж үзтэл том ноход гарч ирэн юу санасан есөн хүслийг нь биелүүлж өгнө. Ингээд амар хялбар амьдралыг шууд л сурталчилж байгаа юм.

Цэрэг бүр давраад
шидэт нохдоороо хааны охиныг унтаагаар нь хулгайлуулан авчирч, шөнөжингөө дэргэдээ байлган үнсэж үлгэнэ. Ингэхэд охин огт сэрэхгүй. Эцэст нь хааны охиныг шөнө хулгайлдаг хэрэг нь илэрч баригдана. Дүүжлүүлэхийн даваан дээр шидэт ноход нь ирж аварна. Хаан нохдоос айсандаа гүнжээ өгч, дээр нь бас хаант улсын талыг бэлэглэнэ.

Үлгэрийн зохиомжийг бүхэлд нь харахад үнэнч шударга хөдөлмөрлөх, хүн алж, хүрээ талахгүй байх ёс суртахууны хэм хэмжүүр үл оршино. Гайхмаар шүү. Андерсен юу хэлэх гэсэн юм бол?

Хүү маань надаас "Аав аа, энэ цэрэг шулмыг яагаад алчихав?" гэж асуухаар нь тайлбарлаж чадсангүй. Тэгээд яахав, шулам гэдэг угаасаа муу хүн байдаг юм гэхээс өөр тайлбар олдсонгүй. Андерсен муу хүнийг тонилгож байх ёстой гэж хэлэх гэсэн юм болов уу.

Friday, November 28, 2008

Шилэн галзуу баатар


Дарьгангад "Шилэн галзуу баатар" хэмээх тууль байдаг. Галзуу гэдэг үг монгол хэлнээ сөрөг утгаар бус эерэг утгаар хэрэглэгдсэн жишээ олон. Хатанбаатар Магсаржав их цэргээ дагуулан цагаантны үлдэгдлийг хөөж явахдаа үерлэсэн голд тушигджээ. Бачууран цухалдсан Хатанбаатар сэлмээрээ голын ус цавчлан "Төрд чам шиг хэрэггүй гол алга" гэж уурсаж байсан гэдэг. Монгол баатар хүний нэг төрх.

Нүүрэндээ галтай, нүдэндээ цогтой хүү, Гунан улаан баатар гээд л шатаж яваа их эрч хүчийг илэрхийлж ирсэн байх юм. Арван зүгийг хамгаалагч догшин дүрт бурхдыг хүний зүрх гарт нь бариулж, хохимой хүзүүнд нь зүүлгэж, нүгэлтнийг дэвслэн тонилгож байгаагаар дүрслэн шүтэн биширдэг. 20-р зууны 30-аад он хүртэл атаатныхаа амьд зүрхээр туг сүлдээ тахиж, сүр хүчээ бадраадаг байсан гээд л монголчууд бид галзуу, догшин төрхийг мууг зайлуулан гэсгээгч гэдэг утгаар нь эерэг талаас нь хүлээн авч ирсэн ард түмэн.

Ийм сэтгэлгээний суурь дэвсгэрээс улбаалан, аархсан хүчтэнг бишрэн хүндлэх, нийгмээрээ хүлээн авах, зарим талаар таашаах хандлага байдаг байх. Бөхийн ертөнцөд энэ нь ажиглагддаг. Би ч гэсэн, аархсан, эрчтэй, зоримог барилдааныг харах дуртай. Асашёорюүгийн барилдаан ч мөн гоё шүү. Харахад сэтгэл сэргэдэг.

Японы зураач Үтагава Күниёшигийн дүрсэлсэн баатар

Thursday, November 13, 2008

Japan Guide буюу Япон хөтөч


ЭМОС клубын 16 гишүүн нэт дээр нийлэн сууж энэ номыг бүтээсэн юм. Нэт дээрх клуб болохоор ЭМОС дотор хоорондоо нүүр тулан уулзаагүй ч санаа сэтгэлээрээ нэгдсэн нөхдүүд олон бий. ЯПОН ХӨТӨЧ хэмээх энэ ном нь Япон орны тухай 16 монгол хүний өнцгөөс харж бичсэнээрээ онцлог. Ингэснээрээ уншигчдын олон янзын эрэлт хэрэгцээг хангаж байгаа юм. Түүний зэрэгцээ номыг зохиогчид албархаг хатуу үг хэллэг, албан ёсны байр суурь гэх мэт зүйлээс ангид цэвэр хувийн үзэл бодол, өөрийн мэдэрснээрээ Япон орны тухай танилцуулсан байгаа тул уншигч танд илүү ойр агаад ойлгомжтой санагдах болов уу гэж найдна. Мөн уг номд тухайн бичвэртэй нь холбоотой өнгөт зургуудыг оруулсан тул уншихад илүү дөхөмтэй болжээ. Жишээ болгон уг номын нэгдүгээр бүлэгт оруулсан өөрийн бичсэн хэсгээс танилцуулъя.

Шашин шүтлэг


Хэдэн жилийн өмнө нэг танил япон маань хуримаа удахгүй хийнэ гэж надад ярив. Тэгээд хуримын төлөвлөгөөнийх нь талаар жаал ярилцлаа. Мань эр сүйт бүсгүйтэйгээ христосын сүмд хуримлах болж байгаа гэв.

-Та хоёр христосын шүтлэгтэн үү? гэж би асуулаа. Гэтэл

-Үгүй гэж байна.

-Тэгвэл яагаад чухам христосын сүмд хуримаа хийх гэж байгаа юм бэ?

-Сүйт хүүхэн маань европ маягийн хуримын цагаан даашинз өмсөхийг хүсч байгаа юм л даа. Тэгээд ч христосын сүмд тэмдэглэвэл дурсгалтай.

Япончууд шашин шүтлэгт ер нь нэг иймэрхүү прагматик байдлаар ханддаг. Өөрөөр хэлбэл, шашинд гүнзгий автдаггүй, өөрт ашигтай хэсгээс авч хэрэглэдэг гэсэн үг. Тухайлбал, оршуулгын ёс жаяг нь буддын шашныг голлодог атал шинэ байшинд орох, машин худалдаж авах гээд аливаа юмыг эхлэхдээ уламжлалт шинто мөргөлийн[1] (神道) ёсыг баримтална. Манайхан шинэ машинтай болохоороо лам залан, ном уншуулаад урд талын толиноосоо хадаг уядаг шиг япончууд аян замын өлзий билэгдсэн тарнитай цаасыг машин дотроо наасан байх нь цөөнгүй. Япон хүн гэгээн хувилгаадын өдрийн битүүн[2], зул сарын баярыг Европ, Америкын ёс заншлаар тэмдэглэчихээд шинэ жилийн баяраа шинто мөргөлийн ёсоор угтана. Мөнх ногоон хулс, нарсны мөчрөөр үүдээ чимэглэн, шинтогийн тэнгэрт цагаан будааны боовоор тахил өрж тавина. Тэдний шинэ жилийн баяр нь манай цагаан сар шиг бурхны шашны зан заншлыг их шингээсэн байдаг. Битүүний шөнө буддын сүмийн хонхыг 108 удаа цохидгоос үүнийг харж болно. Зуны адаг сард буддын болон шинтогийн ёс жаягаар өвөг дээдсийнхээ сүнсийг тахих баярыг тэмдэглэнэ[3]. Мөн Хятадаас гаралтай уламжлалт шинжтэй олон баяр энэ оронд бий. Тэгэхээр христос, буддизм, шинто, тэгээд конфусианизм холилдсон зан заншил, баяр ёслол, шашин шүтлэг Японд байгааг та олж харах болно.

Японд гэрийн ойролцоо хаана ч гэсэн очоод мөргөчихөөр сүм, шинто мөргөлийн газрууд байна. Шалгалт дөхөөд ирэхээр оюуныг тэтгэгч бурхдыг тахисан сүмд очин, сахиус худалдаж аван мөргөнө. Талийгаачийн хойдохын буяныг уншуулан, ажил төрлөө даатгана. Японд бурхны шашны сэтгэлгээ, бясалгалыг голлосон урсгал болох Зэн буддизм хөгжсөн гэж манай судлаач, сэтгүүлч нар шагшран магтдаг. Энэ үнэн. Гэвч үүний хажуугаар мааний зургаан үсгээ хэлээд байвал диваажинд заларна гэх мэтээр хялбарчлан номлодог урсгалыг хамруулаад бурхны шашны 10 гаруй урсгал энэ оронд байж л байна. Энэтхэг, Хятадаас дамжиж ирсэн буддын шашин Японд орж ирэхдээ японжиж, япончуудын гараар олон урсгал бий болсонд хэргийн зангилаа нь оршдог болов уу. Бурхны шашин Японд 7 дугаар зуунд орж ирэхдээ анхандаа язгууртнуудын дунд дэлгэрч, төрийн нэгдмэл байдлыг хадгалах сэтгэлгээний төв болсон байдаг. Энэ шашныг “Нарагийн буддизм” гэж судлаачид нэрлэдэг. Түүний дараа самурай нар буюу цэргийн эрхтнүүд төрийн эрхийг барьж эхлэхдээ “Зэн буддизм”-ыг Японд дэлгэрүүлсэн байдаг. Гэвч жирийн тариачдад илүү ойр, ойлгомжтой, зардал багатай шашин хэрэгтэй байсан агаад энэ хэрэгцээг нь “жёодо шашин” (浄土宗) буюу мааний зургаан үсгээр диваажинд очих тухай номлосон шашин хангасан хэрэг. Жёодо шашин нь хатуу сахил санваарийг үл шаардана. Мах идэх, эхнэр авах эрх чөлөөг эдэлнэ. Учир шалтгааны шүтэлцэл, бясалгал энэ тэр гээд шашны философийг гүнзгий ойлгохыг шаардахгүй, зүгээр л итгэж бишрэхийг номлоно. Өөрөөр хэлбэл, шүтлэгийн орчин илүүтэй туссан шашин гэж ойлгож болох юм. Япон орон дахь бурхны шашны олон урсгал нь ийнхүү хэрэглэгчдийнхээ хэрэгцээнд нийцсэн олон өнгө төрх, сургаал баримтлалтай байдаг.

Тэгвэл япончуудын сэтгэлгээ, бясалгал, тулааны урлагийн хөгжилд их хувь нэмэр оруулсан зэн буддизмд гэгээрэлд хүрэх замыг аль нэг гадаад хүчнээс бус зөвхөн өөрийн дотоод ертөнцөөс хайхыг номлодог. Чиний бясалгалын замд бурхан таарсан ч, ачит багш таарсан ч, ариун богд таарсан ч тонилгогтун. Энэ бол чиний гэгээрэлд хүрэх цорын ганц зам гэж сургадаг ажээ. 13-р зуунд Зэн буддизмын Соотоо урсгалыг (曹洞宗) үндэслэсэн Доогэн (道元) хэмээх санваартан өөрийгөө хайж нээх гэгээрлийн бясалгалыг гэтэлснийхээ дараа нэг ийм алдартай үг хэлсэн байдаг.

“Би босоо хамрын дээр хэвтээ хоёр нүд байгааг л олж мэдлээ. Зэнд ямар ч гайхамшиг байхгүй. Цаг хугацаа урсч, нар зүүнээс мандаж, баруунд шингэнэ”[4]

Япончууд бидэнтэй адилхан буддын шашинтай атлаа хүн эргэн төрөх, төрөл арилжих, урьд хойд төрлийн тухай бараг мэддэггүй. Тэд талийгаачийн алтан савыг нээх, сүнс нь хэдийд биеэс зайлсан хийгээд, ирэх төрөлдөө юу болж төрөх нигууртай гэдгийг сонирхдоггүй. Угаас тэдний шашинд энэ тухай бараг дурдаагүй байдаг бололтой. Нас барсан хүнээ “хотокэ сама” (仏様) буюу “бурхан болооч” гэж дуудахаас бус манайхан шиг энэ тэр хамаатны тийм хүүхэд болон эргэн төрсөн гэж огт ярьдаггүй, мэддэг ч үгүй болой.

Харин манай шашинд энэ төрлөөс илүү хойд төрлийг бодож буян үйлдэх, үхсэний дараах ертөнцийг дүрсэлж, нүглийг тэвчих сэтгэл төрүүлэхийг илүү чухалчилдаг бололтой. Чойжин ламын музейд байгаа халуун хүйтэн тамын зургууд, ямандаг бурхад, “Чойжид дагинын тууж”, үхэгсдийн зурхайн ном гээд зөндөө олон бий. Нэг явган яриа дуулж байсан юм байна. Үнэн ч байж магадгүй. МУИС-д монгол хэл үзэж байсан япон оюутан, монгол хэлэнд үхлийг илэрхийлсэн үг олон байгааг анзаарч багшаасаа энэ талаар асууж л дээ. Багш нь маш олон байдаг гэж. Оюутан ч манай япон хэлэнд бас олон байдаг гэж мэтгэжээ. Ингээд багш оюутан хоёр тус тусын хэлээр үхлийг илэрхийлсэн үгийг тоолон бичиж ирэхээр болжээ. Монгол хэлний багш үхлийг илэрхийлсэн монгол үг 200 гаруйг жагсаасан байв. Гэтэл япон оюутан тоолоод тоолоод 100 хүргэж чадсангүй. Багш нь,

- За монгол хэлэнд аргагүй их байгаа биз

гэж хэлэхэд оюутан,

- Багш аа, монголчууд тэгвэл арай илүү үхдэг байсан байх аа

гэж хариулсан гэдэг.


[1] Шинтоо нь манай бөө мөргөлтэй төстэй, япончуудын уугуул шүтлэг. Энэ ертөнцөд байх тоо томшгүй олон онго савдгийг (八百万の神々) шүтэн биширдэг.

[2] Halloween буюу халловийнийг Оксфордын Англи-Монгол толь /2006/- д ингэж монгол хэлнээ буулгажээ. Монголд хүүхэд залуучуудын дунд энэ баяр нэлээд дэлгэрч байгаа. Тэд халловийнийг сүнсний баяр гэж хэлдэг юм билээ.

[3] Япон хэлээр oбон (お盆) гэх ба жил бүрийн 8 дугаар сарын сүүлээр болдог. Обоны үеэр тэнгэрийн оронд байгаа бурхан болооч өвөг дээдэс нь төрсөн голомтоо эргэж, үр ачаа хардаг ажээ. Гэрт сүнс орж ирэхийг баярлан угтаад үдэн гаргадаг баяр гэж бодохоор аймаар ч юм шиг.

[4] ルース・ベネデクト『菊と刀』講談社学術文庫2006年第6刷。Рүүз Бэнэдикт, Удвал ба сэлэм, Кооданша гакужүцүбүнко, 2006, 6-р хэвлэл



Wednesday, November 12, 2008

White stag буюу Цагаан буга

Аливаа зүйлийн дотор альбинос гэж байнаа. Бүх бие нь цасан цагаан буга, арслан, чоно гээд л. Мутацийн нэг илрэл юм уу даа. Кельтүүдийн домоглон ярьдгаар бол цагаан бугатай учирна гэдэг муу ёр аж. Хэрвээ ийм бугатай таараад намначихвал ойр дотны хүн нь байтугай өөрөө ч гэсэн нөгөө ертөнцөд одоход хүрдэг гэнэ. Уг уран зөгнөлт туужийн өрнөлд болон төгсгөлд энэ домог чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Мөн туужид Англи, Япон, Австрали зэрэг улсууд гарах боловч одоо бидний амьдран буй ертөнц биш. Тухайлбал, Хубилай хааны их цэрэг 1274, 1281 онд Японы арлыг байлдан дагуулснаас хойш, Япон улс тутаргын тариалан, нүүдэл, ан агнуурын соёл иргэншил холилдсон, цэргийн диктатуртай, хаант засаглал бүхий хүчирхэг гүрэн болсон байна. Мөн Англитай холбоотон болж, Австралийг эзлэн захирсан байх жишээтэй. Николийн уран зөгнөлийн ертөнц дахь япончууд айраг уун, ан хийж, өвөл зундаа нүүдэллэн байх ба Хубилай хаанаас гарвалтай эзэн хаан нь улсаа чанга хатуу гараар барьж, байгалиа дээдлэн хамгаалж, түүний нэг хэсэг болсон ахуйн соёлыг цогцлоосон байна. Мөн тэд эр зориг, тэсвэр хатуужил, төрт ёс, цэргийн сургуулийг дээдэлдэг дайнч ард түмэн болсон байх аж.

Уран зөгнөлд сургамжтай зүйл олон бий. Энэ талаар Жамц андын бичсэн сэтгэгдлийг уншиж үзээрэй. Мөн байгальтай харьцах ан агнуурын соёл, хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн тухай өөрийн үзэл бодлоо зохиолч Николь "Туулай өвгөн" хэмээх дүрээр өгүүлсэн байгаа. Уншигч та ажлын зав чөлөөгөөрөө нэг уншаад үзээрэй.

Tuesday, November 11, 2008

Салхи зүсэлсэн хөвгүүн

Энэ номыг саяхан орчуулж гаргалаа. Уг эх нь бол "Салхи харсан хөвгүүн" гэсэн нэртэй байв. Салхи гэдэг хүнд харагддаггүй, мэдрэгддэг агаарын даралтын зөрүүгээс үүсдэг урсгал. Зохиолын гол баатар хөвгүүн ийм салхийг бүр харж, өнгө зүсийг нь ялган, түүгээр ч зогсохгүй салхи мордон нисч чаддаг байсан тухай өгүүлдэг уран зөгнөлт тууж л даа. Монгол хэлэнд "Нар салхи үзээгүй", "Салхинд гарах" гэх үг хэллэгийг өдөр тутмын ярианд хэрэглэдэг болохоор зориуд "зүслэх" гэдэг үгийг хэрэглэсэн ухаантай. Зүслэнэ гэдэг хоёр утгатай, нэг нь "Эцэг маань надад халтар хулыг зүсэлж өгч билээ" гэсэн өгүүлбэрт бол өмчлүүлэх гэсэн утга орж байна. "Мал зүсэлж мэдэхгүй хотын хүү" гэвэл "ялган таних" гэсэн утгатай болно. Зохиолын баатар хөвгүүн салхийг өнгө зүсээр нь ялгаж танин, дээр нь бас өмчлөн хүлэг морь мэт мордож байсан болохоор номын нэрийг ийнхүү буулгасан хэрэг. Салхины өнгө гэснээс С.Эрдэнийн "Алтайд" хэмээх бэсрэг эргэцүүлэлд Алтайн уулсын оройд хөх салхи хүүгэж байхад, тал газар шар салхи сэвшдэг гэсэн эргэцүүлэл байдаг шиг санагдана. Нарийн мэдрэмж шүү.

Номын зургийн тухайд зохиогч Николь өөрөө зурсан. Хавтсан дээрх зургийг нь орчуулагч миний бие түүний зураг дотроос нь сонгосон хэрэг л дээ. Уг номын доторх зохиогчийн уран зөгнөлийн оргил болсон хэсгийг хавтасны зураг илэрхийлж байгаа юм. Амьд ахуйдаа тэрсэлдэн тэмцсэн хоёр сүнс оддын ертөнцөөр зугаалж, зохиогчийн дүрсэлсэн ийм ертөнцөд очно. Тэнд цаг хугацаа, орон зай гэсэн хэмжигдэхүүн үл оршино. Нэг анд маань уг номын талаар "Жингүйдэл" хэмээх нэртэй сэтгэгдлээ бичсэн байна лээ. Та уншаад үзээрэй.

Уран зөгнөл гэдэг хүний сэтгэлийг тайвшруулах, бухимдлаас салгах гайхамшигт ид шидтэй зүйл. Уншигч та ч гэсэн жингүйдэж үзээрэй.


Monday, November 10, 2008

Николийн тухай

Николь гэж сайхан эр байх. 1960-аад онд Японд каратэ сурах гэж очоод, дорнын соёлд татагдан тэр чигтээ Японд үлдчихэж. Каратэг ч сурсан шиг сурч. Бас хажуугаар нь зохиол оролдон, бага наснаасаа адал явдал хайн аялж байсан үүх түүхээ уудлан уран зөгнөл болгоод уншигчдад хүргэдэг болж. Зохиолуудыг нь Японы уншигчид таалж, мань эр ч алдартай болсон байна. Тэгээд цуглуулсан мөнгөөрөө Японы Нагано мужид Курохимэ (Хар гүнж) нэртэй уул худалдан авч, цэвэрлэн янзлаад тэндээ өдгөө суурин сууж, хүүхэд шуухдад байгаль орчны хичээл сургалт, ой мод, ан амьтантай хэрхэн харьцах талаар зааж өгдөг болжээ. Тэгээд сууж байхад нь миний бие Хар гүнж уулнаа очиж, зохиогчтой золгон уулзсан юм. Мэдээж, монгол идээгээ амсуулалгүй яахав. Тэгээд ярьж суулаа. Зохиолч хүнтэй ярих ч гоё шүү. Дараа нь хүлхээд л баймаар гоё гоё ярианууд цээжинд хоногшино.

"Англи Бурын дайнд 17 хон настай Уэльсийн нэгэн залуу оролцож. Масай омгийнхон хүүгийн отрядыг бүсэлж, тэд ч үхлээ хүлээхээс өөр аргагүй болж. Шөнө болж, Африкын одод асгарах цэлмэг тэнгэрийг ширтэн суусан Уэльсчууд эх нутгаа санагалзан ардынхаа дууг бүгдээрээ дуулжээ. Үүрээр бүсэлсэн дайснууд тэднийг хүйс тэмтэрнэ. Энэ шөнийн тэнгэрийг сүүлчийн удаа харж байгаа болохоор тэд дуугаа өр зүрхнээсээ хайлан дуулж, шөнийн анирыг мялаажээ. Хариуд нь Масайчууд омгийнхоо дууг дуулж, дайтагч талууд шөнийн талд харанхуйн хязгаарт дуулалджээ. Үүр цайхад бүсэлсэн дайснууд тэднийг орхин одсон байлаа. Энэ отрядын дотор байсан 17 настай залуу дайчин бол миний өвөг эцэг Николь байсан юм даа"

Дээрх яриаг дууссаны дараа өвгөн зохиолч унтахаар явж, зочны өрөөг нь эзэгнэсэн би зуухны галыг нь өрдөөд, намрын салхи залгихаар гадаа гарч жаал зогссон билээ.

Monday, November 03, 2008

Сайн уу муу юу аль нь вэ хө

Хүү маань нэгдүгээр ангид оров. Ч.Сүрэнжавын шүлэг "Сайн уу муу юу аль нь вэ хө" дууг сурч байна. Яг л намайг нэгдүгээр ангид байхад заалгаж байсан шиг.

Монголын нийгэм өнөөдөр нэг л хэлбэр хэмжээгүй болчихлоо. Сайн муугийн тухай ойлголт задраад одоо 20 жил шахаж байгаа болохоор нормгүй, моральгүй болох нь аргагүй. 90 он хүртэл сайн хүн гэдэг бол улс нийгэмдээ үнэнч, амбицигүй, хувийн машингүй, хогшилгүй, субботникт байнга оролцдог, сээгий малгай өмссөн сэхээтэн залуу байж. Үүний дараа ийм улсууд хог дээр үсэрч, гахай зөөдөг, ном уншдаггүй, наймааны гүйлгээ ухаантай, бага зэргийн хулхи зантай, хууль дүрэм сахидаг ч үгүй, мэддэг ч үгүй нэг иймэрхүү залуус түрэн орж ирж. Одоо ч гэсэн энэ дүр зургийн үргэлжлэл явж байна. Ялгаатай нь тэд хөрөнгөтэй, улс төрч бизнесмэнүүд болсон. Сэтэртэн болохын төлөө улайран зүтгэгчид, ёс суртахууны хариуцлагыг уландаа гишгэгчид эрх мэдэлтнүүд болов. Үүнийг нийгэм маань "сайн" гэж хүлээн авч байгаа бололтой. Нормгүй болчихсон нийгэмд "сайн" гэсэн нийтлэг ойлголт байхгүй. Үүнд л манай нийгмийн эмгэнэл, сонгуулийн хямралын уг үндэс оршино гэж би үзнэ.


Saturday, October 18, 2008

Never give up!

Õ¿÷òýé çóðàã ø¿¿. Àíõ õàðààä ¿õòëýý èíýýæ áèëýý. ßäàðñàí, øàíòàðñàí ¿åäýý õààÿà õàðàõàä ç¿ãýýð áàéäàã þì.

Thursday, September 25, 2008

Одоо болж буй улс төрийн амьдрал

Аливааг урьдчилан таамаглах нь утгагүй. Гэхдээ өнөөдөр болж буй процессыг байгаагаар нь олж харахыг хичээх нь чухал. Процессыг олж харахын тулд хамгийн гол хүчин зүйлийг барьж авах хэрэгтэй. Улс төрийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийхэд хамгийн чухал хүчин зүйл нь сонгууль гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз.

Монгол улсын хувьд парламентын сонгуулийн дараа орон нутгийн сонгууль болдог. Энэ нь 10 сард болно. Түүний дараа ерөнхийлөгчийн сонгууль 2005 оны зун болно. Эхнийх нь хаяанд ирчихсэн, дараах нь барааны газар дөтлөн айсуй. Энэ хоёр сонгуулиар баримжаалан, өнөөдрийн улс төрийн байдлыг харъя.

Эвслийн Засгийн газар байгуулчихсан нөхдүүд орон нутгийн сонгууль дээр эвсэл байгуулах боломжгүй нь ойлгомжтой. Тэгэхээр орон нутгийн сонгууль дээр эсрэгцэх, бодлогын шинжтэй зөрчлийн тулгуур үүсгэж сонгуульд оролцох ёстой гэсэн үг. Гэтэл Монголд сөрөг хүчингүй улс төрийн нөхцөл байдал үүсээд байдаг. Энэ тохиолдолд, сонгогчид чухам юунд түшиглэн саналаа өгөх вэ гэдэг нь бүрхэгдүү болчхож байгаа юм. Монголын парламентыг дангаар эзэгнэсэн улс төрийн хоёр хүчин эвссэнээрээ орон нутгийн сонгууль утгагүй байдалд орж байна. Энэ байдал нь хэрэв Ардчилсан нам эвслийн засгийн газар байгуулалгүй сөрөг нам хэвээр байсан бол тэдэн үрүү цутгах ёстой байсан саналын их урсгалыг хааж буй гэдэгтэй олон хүн санал нийлэх биз.

Дараа нь 2005 оны ерөнхийлөгчийн сонгууль. Энэ сонгуульд гүйцэтгэх засаглал дээрээ эвсчихсэн байгаа хоёр нам бодлого, зарчмын хувьд эсрэгцэх нэр дэвшигч гаргах уу үгүй юу? Энэ өөрөө бас л сонин асуудал. Татвар, нийгмийн халамж, мөнгө санхүүгийн бодлого дээрээ эсрэгцэж, хариуцлагатай улс төр хийх ёстой намууд ийнхүү эвсэж орхисноороо орон нутгийн болоод ерөнхийлөгчийн сонгуулийг нэг л утгагүй болгочихлоо.

Бүх урсгал нэг л зүг үрүү чиглэх шиг. Улс төрийн ийм нөхцөл байдал хэнд ашигтай үйлчилнэ вэ?

Tuesday, September 23, 2008

Шинэ Засгийн газрын тухайд

2008 оны сонгууль төрөлтийн хүндрэлийн үе шатаа арайхийн туулж байна. Засгийн газар сая л нэг юм бүрэлдэв. Кабинетын 15 гишүүний 11 нь яамны сайд нар. Үүний 6 нь УИХ-ын сонгуулиар цөөнх болсон Ардчилсан намынхан. Үлдсэн 9 нь сонгуулиар олонх болсон МАХН. Ардчилсан намынхны хэлээд байгаагаар бол МАХН булхай, луйвраар олонхи болсон гэх. Гэвч нотолгоо байхгүй. Нотолгоо үгүй бол эрхзүйн хувьд хэргийн бүрэлдэхүүн байхгүй гэсэн үг. Уг нь мөхөс миний ойлгож буйгаар, ард түмний дийлэнх нь МАХН-ын бодлогыг дэмжиж саналаа өгөн хүсэл зоригоо илэрхийлжээ. Гэвч хоёр том нам сонгуулийн үр дүнг эх барьж авангуутаа, ард түмний хүсэл зоригийн гадуур төмөр хөшиг татаж байгаад мэс ажилбар хийчихлээ. Тэгээд л МАХН-Ардчилсан намын хүзүү бөөрөөрөө нийлсэн Сиамын ихэр мэндлэв.

Хамтарсан ЗГ-ийн үндэслэл нь ердөө энгийн. Хоёр намын мөрийн хөтөлбөрийг уншаад байсан чинь ерөөсөө зарчмын шинжтэй ялгаа алга. "Эрдэнийн хувь" гэхэд нөгөөх нь "Эрдэнийн хишиг" гэсэн. Хувь хишиг гэсэн монгол хэлний холбоо үг байна. Нарийн дээрээ ярьвал нэг л юмыг зааж байгаа юм. Монгол хэлний үгийн баялаг агуу. Тэгэхээр тангаргаа өргөхгүй тэс хөндөлдөөд хэвтсэн нөхдийг босгож тайтгаруулахын тулд Засгийн газраа хамтран байгуулж, гацаанаас гарцгаасан нь дээр. Угтаа нэг л зүйлийг олон талаас нь тайлбарлаж санал цуглуулсан болохоор один чёрт.

Ингээд 15 суудлын 6 -г нь Ардчилсан намд өгөв. Цаадуул нь боорцгоо хуваахдаа зодолддог банди нар шиг олны өмнө ичих нүүргүй ил цагаан хэрэлдэж эхлэв. Лу.Болд, Баттулга нарын нөхдүүд хамтын гэрээг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж намынхаа эсрэг ажиллан, тэрүүхэндээ бужигнуулав. Нэг нь Батлан хамгаалахын нөгөөх нь Барилга, хот байгуулалтын сайд болцгоолоо. Боорцгондоо цадсан банди нар шиг дуугүй болцгоов. Ичих нүүр алга аа.

МАХН-ын томилгоог харахад, жил гаруйн өмнө нүдэндээ чичлүүлж, газрын авилгачнаараа дуудуулж, чамтай байхад МАХН нурж уналаа гэж дайруулж байсан Энхболдын фракц хичнээн амь бөхтэйгөө харууллаа. Өөрөө шадар сайд,
тойрон хүрээлэгчид нь танхимын гишүүд. Хувьсгалт нам Баяр гэдэг маскаар нүүрээ сольсноос хэтэрсэнгүй.

Tuesday, September 16, 2008

Цамаархал

Саяхны Зууны мэдээ сонин дээр нэг оюутан охин цагийн ажил олдохгүй байгаа тухайгаа сурвалжлагчид ярьжээ. Нэр усаа нийтлэхгүй байхыг хүсч. Энэ бол мэдээж. Гэтэл ярьсан яриа нь нэг л биш ээ. Хичээлээс гадуур ажил хийдгийг ангийнхан нь мэдчихвэл шараа болно гэнэ. Тэгээд бас ажлыг их голж шилдэг бололтой. Голж шилэх нь ч яахав, манай нөхцөлд эмэгтэй оюутанд үл тохирох аюултай ажлууд байдаг.

Өндөр хөгжилтэй орнуудад оюутан байхдаа цагийн ажил хийх нь мэдээжийн үзэгдэл. Гэрийн багш, сав угаагч, зөөгч гээд л маш олон төрөл. Сургуулийн зүгээс ийм ажлыг албан ёсоор танилцуулна. Тэндхийн оюутнууд ч бие биедээ цагийн ажилтай гэдгээ хэлэхээс огт ичдэггүй. Харин ажил хийдэггүй тэгээд бас болгоод байгаа оюутан нэлээд баян, цамаанд тооцогддог билээ. Тухайн нийгэмдээ нэр хүнд, эд баялгийг олж авсан хүмүүс залуудаа ийм л замаар торнисон байдаг.

Thursday, August 28, 2008

Олимпийн дараа

Олимпийн дараа бодоод байх нь ээ, дөрвөн медальтнаас гадна нэг хүн олны дунд их нэртэй болжээ. Боксчин Үйтүмэн. Тэр Монгол телевизээр бокс тайлбарлаж байлаа. "Зөв, илүү илүү", "Одоо цохичих", "Тэр арын гарыг", "Одоо маажчих", "Одоо тойроод бүжиглэчих". Нэг л мэдэхэд олон түмэн Үйтүмэнг хүлээдэг болсон, түүний тайлбарыг ойр дотноор хүлээн авдаг болсон байв. Түүний хэлдэг "Илүү, илүү" гэдэг үг олны дунд одоо дэлгэрээд, амны уншлага болж.

Гэтэл олимпийн сүүлчийн өдөр манай хоёр тамирчин алтын төлөө үзэх болсон тэмцээн дээр Үйтүмэн маань Монгол телевизэд ирсэнгүй. Үйтүмэнгийн тайлбарласнаар бокс харахад нэг үзсэн шиг болдог болохоор гайхав. Аягүй бол сэтгэл нь хөөрөөд Бээжин ниссэн байх гэж таамаглав. Тамирчид ч алт мөнгөө авлаа, хүмүүс ч хөөрөөд талбай уруугаа гүйлдлээ.

Оройн мэдээ харж суутал Ерөнхийлөгч Айриш Паб дээр очиж олны дунд бокс үзжээ. Гэтэл Үйтүмэн хажууд нь сууж байна. Боксоос хараа салгалгүй, олны шуугиан дунд дуугүй л суудал дээрээ цохилтоос бултаж байдаг байгаа. Ерөнхийлөгчийг энэ өдөр Үйтүмэнг ингээд "өмчилчихсөн"-д дургүй ч хүрэх шиг.

Sunday, August 24, 2008

Alt, alt, ura

Áàäàð-Óóãàí ìààíü àëò àâëàà. Ìóõàììåä Àëè íýãýí öàãò ººðèéí áîêñîî "Ýðâýýõýé ìýò á¿æèæ, çºãèé ìýò õàòãàäàã" ãýæ ä¿ðñýëñýí áàéäàã. Áàäàð-Óóãàí äýâæýýí äýýðýý ÿã ë èéì áàéëàà. Áîêñ ãýõýýñýý íýãýí öîãö óðëàã ìýò. Ìàø ãî¸ óðàí òîãëîëòòîé. Ìîíãîë òºðèéí áèä àõèí ýãøèãë¿¿ëëýý.

Òàëáàé óðóó øóóä ãàðëàà. ÓÐÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀ.

Friday, August 22, 2008

Ura

Ìîíãîëûí áîêñ÷èä ÿìàð ÷ áàéñàí õî¸ð ìºíãºí ìåäàëèéí áîëçîë õàíãàëàà. Ãýõäýý îäîîõîíäîî. Ýíý íü 24-íä àëò áîëîõ ó÷èðòàé. Ò¿âøèíáàÿðûí òýìöýýíèéã íàéç íàðòàéãàà ¿çýæ, òàëáàé äýýð õîîëîé ñººòºë îðèëñîí. ªíººäºð áàñ õèðäýý îëóóë ñóóæ, äýëãýöèéí ºìíº õºã溺í äýìæèæ, øèë ïèâî ìºðãºëä¿¿ëýâ. Á¿òýí ñàéíä òàëáàé äýýð áàÿðàà õóâààëöàõ åðººë äýâø¿¿ëüå. Ìîíãîë÷óóäûí õèéìîðü áàäðàã. Õóðàé!!!

Tuesday, August 19, 2008

Бензиний үнэ гаарч байна

Түлш бензиний үнэ гаарлаа. Ахиад л 200 орчим төгрөгөөр нэмэгдэж, 1800 давчихлаа. Дагаад л үнийн хөөрөгдлийн шуурга дэгдэв. Бидний амьдралыг тогтворжуулахад бензин, мах, гурил гэсэн гурван барааны үнийг тогтвортой байлгахад хангалттай. Төрийн зүгээс энэ гурван барааны үнэ тогтоолт дээр зах зээлд шууд халдаж болохгүй л дээ. Гэхдээ аль нэгэн бизнес бүлэглэл монополь байдал тогтоохгүй байх орчинг бүрдүүлж, хуулийн хүрээнд хяналт тавих зайлшгүй шаардлагатай. Энэ бол төрийн гүйцэтгэх ёстой үүрэг мөнөөс мөн.

Бензиний үнэ дэлхийн хандлагаас эсрэг явж байна. Мах ч гэсэн мал нь дөчин саяыг давахад үнэ нь өссөөр. Нэг л "но" байна аа даа. Гурилын хувьд арай өөр. Улаан буудайн оронд рапс тариалснаас голлон үүдсэн гэж би боддог. Гурил, мах хоёр чэнж нэртэй картелиудын гараар орж, хөшигний цаана ярилцан үнэ тогтож байна. Бензиний тухайд чэнж гэж хэлэх нь хаашаа юм, гэхдээ Петровис, Ник гэсэн цөөхөн хэдэн монополь групп яриад шийдчихэж байгаа бололтой. Төр уг нь иймэрхүү монополийг задалж, зах зээлийн эрүүл орчинг бүрдүүлэх ёстой. Төр үүнийг хийж чадахгүй байна. Үнийн бодлого цөөхөн тоглогчдын дунд хөшигний цаана явагддагийг задалж, олон тоглогчтой нээлттэй орчинд оруулах эхлэлийг төр уг нь тавих учиртай. Бензиний үнэ энэ чигээр галзуурвал нийгэмд донсолгоон үүсэх аюултай.

Sunday, August 17, 2008

Шинэ Чингис хаан киноны тухай

Монголын уран бүтээлчид хоёр дахь удаагаа Чингис хаанаа дэлгэцэнд амилуулан "Чингис хаан -Үхэж үл болно" гэдэг нэртэй кино бүтээж, хэд хоногийн өмнөөс Тэнгис кино театрт гаргаж эхлэв. Энэ киног өнөөдөр найз нартайгаа цуг үзлээ. Хоёр цаг 20 орчим минут үргэлжилж байна.

Жирийн нэг үзэгчийн хувьд киноны тухайд төрсөн сэтгэгдлээ ний нуугүй дурдъя. Зураг авалтын чанар сайн, том дэлгэцийн шаардлагыг бүрэн хангасан бололтой. Киноны дуу оруулалт ч гэсэн муугүй. Мөн киноны хөгжим их дажгүй санагдав.

Зохиомжийн хувьд барагтайхан. Хоорондоо уялдаа холбоо муутай баахан үйл явдал урд хойноо орон хөвөрнө. Чингис гэдэг агуу хүний амьдралыг нэг кинонд багтаана гэдэг тун хэцүү нь ойлгомжтой. Найруулагч, зохиолч нар нь багтаах гээд зүтгэчихсэн болохоор дэвэн дэлхийн хамаг юмыг хамж нийлүүлэн босгосон нь муухан оюутны ядмаг бүтээлэрхүү санагдсаныг нуух юун. Нууц товчоог уншсан байхын дээр Япон, Хятад, Оросын хийсэн Чингисийг алгасалгүй үзсэн хүн арайхийн ойлгомоор.

Дүрүүдийн хувьд ч гэсэн өмнөх "Чингис" кино, "Мандухай цэцэн хатан"-гаар танил болсон бүх жүжигчид ахиад л гарч байна. Өүлэн эх, Хасар хоёроор "занимальдсан" гэж ч хэлж болмоор жүжигчин Сувд, Жаргалсайхан нар ахиад л энэ дүрээрээ гарч ирэв. Идэр залуу Тэмүжин, Их Монголын эзэн хаанаар өргөмжлөгдсөн Чингис хүртэл дүрийг "бөөндсөн" жүжигчин Төмөрбаатарын бүтээсэн дүр сэтгэлд ер хүрсэнгүй. Өмнөх "Чингис" киног Жамухын дүрээр амилуулж, олны сэтгэлд хүрч байсан жүжигчин эрчтэй чадалтай Төмөрбаатараас хэлтэрхий ч үлдсэнгүй. Хайран ч жүжигчин.

Монгол кинонд найруулагчийн шинэ сэтгэлгээ, шинэ жүжигчид гарч ирэх хэрэгтэй болсныг энэ кино харууллаа. Тийм жүжигчид, найруулагчид олон байгаа гэж би боддог. Үзэгчдийн хүлээлтийг мэдэрдэггүй, явцуу хүрээндээ сэтгэл ханан биесээ өргөмжилдөг төрийн цолтон сэтэртэнгүүдийн бий болгосон тогтолцоонд хамаг "но" бий байх.


Monday, February 18, 2008

Өгий нуур

2007 оны 6-р сарын 20-доор Өгий нуурын эрэг Урд мэргэн шанааны дээхнэ байх тэгш довцог газраас авсан зураг. 6 сарын 22-нд зуны туйл болох тул өглөө эрт 5 цагийн алдад нар мандна. Морь харах санаатай гартал нар хариугүй цухуйх гэж байна. Торгон агшныг дарах санаатай майхандаа гүйж ороод аппаратаа авчирч дарсан юм. Талын нар мандахдаа дэндүү хурдан. Шингэхдээ ч гэсэн "Бараан уулын цаагуур барс гээд орчихдог". Зун цаг хөдөө гарах сайхан.

Thursday, January 24, 2008

Хорин мянган үхэр өгчихгүй дээ

Блогоор шагайлгүй уджээ. Юм бичихээ байж дээ. Гадаа хүйтэн, зам халтиргаатай. Энэ жил ер нь шаггүй хүйтэрч байна. Халуун оронд байгаа монголчууд идэр есийн чөмөг царцаам хүйтнээ мөн ч их санаж байгаа даа. За энэ бүхэн ч яахав. Сая зурагтаар сонин мэдээ гарлаа. Монголд телевизийн суваг шиг олон юм алга. Бараг 20 дөхөж байгаа гэсэн шүү. Олшроод ирэхээрээ үзэхэд төвөгтэй болчихдог тал байдаг бололтой.

Буриадын Ерөнхийлөгч, Засгийн газрын дарга Наговиц Монголд хоёр хоногийн айлчлал хийж байгаа юм байна. Ноён ерөнхийлөгч Засгийн газрынхаа бүх гишүүдийг дагуулаад ирсэн гэх. Цаад ажил нь гайгүй л юм байх даа. Тэгээд тэндхийн ХАА-н сайд нь
өнөөдөр манай ХХААЯ дээр ирж хэлэлцээ хийжээ. Хээгүй гүндүүгүй байрын буриад сайд сурвалжлагчийн асуултад буриад монгол хэлээр хариулж байна лээ. Буриад сайд манай сайдаас таван хошуу малнаасаа ямаа, тэмээнээс бусдыг өгөөч гэжээ. Үхэр хорин мянгыг гуйсан байна. Буриадууд соц-ийн үед бэлчээрийн МАА-гаа сөнөөчихсөн болохоор өөрөө яваад бэлччихдэг, халуун хүйтэнд тэсвэртэй бэлчээрийн малгүй болсон юм байх. Тэгээд сэргээх санаатай байгаа юм байна.

Манай сайд эг маг хийгээд олигтой хариу өгөөгүй бололтой. Буриадаас бид хорин мянган үхрийн оронд наймаалаад авчих юм зөндөө байж л таараа. Хорин мянган үхэр өгчихгүй дээ. Буриад улс бэлчээрийн мал, уугуул соёлоо санаж л дээ.