Буриадын Улаан-Үдээр явлаа

Өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлчээр Буриадын Улаан-Үдэд очоод ирлээ. Улаанбаатараас өглөө эртлэн автобусаар гарч, их үдийн хирд Алтанбулагт хүрээд хилийн шалган, гаалиар оров. Гаалийн мэдүүлэг гэдэг "мартагдсан соёл" энд дүрээрээ байхыг үзлээ. Дараа нь хэдхэн зуун метр яваад ахиад л Оросын гааль. Яг адилхан мэдүүлэг, гаалийн шалгалт. 

Зэрлэг галуу

Мори Оогайгийн бэсрэг тууж "Зэрлэг галуу"-ны тухай хэдэн үг бичье. Япон нэр нь 『雁』, англи нэр нь "Wild Geese". Зүгээр л "Галуу" гэе гэж хэдэнтээ бодсон. Гэвч гэрийн тэжээмэл галуу нисдэггүй. Зохиолд гардаг нь нисдэг зэрлэг галуу бөгөөд энэ нь зохиолын баатруудын хувь заяаг шийдэх нэг сэжим болдог юм. Тиймээс зориуд "зэрлэг" гэдэг тодотгол хэрэглэв. "Зэрлэг" гэлгүй "Хээрийн галуу" гэвэл яасан юм ч гэж бодлоо. Гэтэл "Хээрийн галуу" гэвэл Bar-headed goose гэдэг Энэтхэг Монголын хооронд нүүдэллэдэг тусгай зүйл болоод хувирчихна. Зохиолын нэгдүгээр бүлгийг уншигчидад танилцуулах зорилгоор блогтоо байрлууллаа. Сонирхон уншиж үзнэ үү. 

Мори Оогайгийн зохиолыг орчууллаа

Японы нэрт зохиолч, орчуулагч, соён гэгээрүүлэгч, эмч Мори Оогай (1862-1922) -гийн "Зэрлэг галуу" хэмээх туужийг зүрхлэн орчууллаа. Ямар ч хүний амьдралд тохиолддог хайр сэтгэл, мөнгөгүй байхын гачлан хийгээд санамсаргүй тохиолдлоор хувь заяа хэрхэн холбогдож, тасран салдгийг харуулсан зохиол болохоор эдүгээ ч хуучраагүй. Түүний дээр барьж аваад нэг дор уншчих боломжтой авсаархан тууж. Уншигчид янз бүр байдаг. Зарим нь орондоо, зарим нь ариун цэврийн өрөөнд, зарим нь кофены даруулга болгон унших үйлдлийг гүйцэтгэдэг. Үүнд л яг тохирсон ном гэх гээд байгаа юм, хэхэхэ. 

Салхи зүсэлсэн хөвгүүн

"Салхи зүсэлсэн хөвгүүн". Япон нэр нь 「風を見た少年」. 2008 онд монгол хэлнээ хөрвүүлэн гаргасан. Тэр үеийн орчуулгаа хараад бас л сэтгэлд хүрдэггүй. Харандаа бариад улаан нялга болтол засч орхилоо. Ингээд энэхүү бүтээлийн нэмж засварласан хоёр дахь хэвлэлийн эх бэлэн болов. Уг нь бол гайхамшигтай сайхан зохиол. Дульхан орчуулгаар уншигчдыг чилээсэндээ хүлцэл өчье. "Салхи зүсэлсэн хөвгүүн" бол хүүхэд багачууд төдийгүй томчууд хүртэл уншиж таашаах уран зөгнөлт тууж. Ийм төрлийн бүтээл манайд ховорхон гарч байгааг энд нурших хэрэг юун. Номын танилцуулга болон зарим хэсгээс доор нийтлэв. 

"Цагаан буга" дахин хэвлэгдэв.

С.W.Николийн "Цагаан буга" туужийг 2004 онд орчуулан хэвлүүлснээс хойш найман жил өнгөрчээ. Анх орчуулсан номыг хэлэх үү, туршлага дутаж, найруулга зүй, үг хэллэгийн хувьд засах шаардлагатай байв. Уг номыг дахин хэвлүүлэх завшаан тохиосноор орчуулгаа чамбайруулж засах боломжтой боллоо. Номыг дахин хэвлүүлж өгсөн анд нартаа баярлалаа. Номын тухай танилцуулгыг дор нийтлэв. 

Могол угсаатныг сурвалжилсан нь

Миний бие "Могол угсаатныг сурвалжилсан нь" номыг орчуулан 2011 онд хэвлүүлэхдээ доорх үгийг бичсэн билээ. Сүүлийн үед хүмүүс уг номыг сонирхон уншиж, санал бодлоо илэрхийлэх болсонд мөхөс орчуулагч би туйлын баяртай байна.

ОРЧУУЛАГЧИЙН ҮГ

Японы нэрт эрдэмтэн, соён гэгээрүүлэгч Үмэсао Тадаогийн анхны бүтээлийн нэг болох “Могол угсаатныг сурвалжилсан нь” хэмээх аян замын тэмдэглэлийг уншигч танд толилуулж буйдаа баяртай байна. Ойрхи Дорнодоос Зүүн Ази хүртэл сунасан Монголын эзэнт гүрний өнцөг булан бүрт монгол цэрэг суурьшиж, тухайн газар оронд дэг журам тогтоон төрийн эрхийг атгасан найман зууны түүхийн улбаа өнөөдөр ч үлдэн хоцорчээ. Үүний нэг жишээ нь, Афганистанд байгаа моголчууд юм. Тэд Чингис хаан, Хүлэг хаан, Цагаадайн Монголын тал нутгаас дагуулж аваачсан их цэргийн үр удам болно. Зохиогч 1955 онд Киотогийн их сургуулийн эрдэмтдийн багт багтан, Афганистаны Горат, Херат нутгаар аялж, дундад зууны монгол хэлний нэг болох могол хэл болоод моголчуудын ахуй амьдралын судалгааг хийсэн тухайгаа энэхүү номонд өгүүлжээ. Өнөөгийн монгол бичигт ул мөрөө үлдээсэн дундад зууны монгол хэлний онцлогийг хадгалсан могол хэлээр ярилцдаг цөөхөн ч гэсэн могол хүмүүс 1955 он гэхэд байсан тухай уншигч та энэ номноос олж мэдэх болно. 

Наритад болсон явдал

Токио хотын Наритад өнөөдөр буулаа. Бүгчим халуун агаар өөдөөс пүнхийгээд, Монголоос өмсч ирсэн зузаан жинс гуянд наалдаж, пөөнийгөөд л. Хилийн шалганаар дороо гарч, ачаагаа ч даруй олоод авлаа. Гэтэл хажууд нээх хөөрхөн нохой ирээд чемоданыг маань үнэрлээд эхэллээ. "Үү жүү жүү, хөөлхий ш дээ" гэж бодоод доош хартал мань хашир хорио цээрийн шалгалт гэсэн хүзүүвч зүүсэн албан үүргээ гүйцэтгэж яваа лут золиг байдаг байгаа. Төдөлгүй гаалийн ажилтан ирж, намайг хажуу тийш нь аваачлаа. Чемодан нээлгэлээ. Ундааны цаасан саванд түнтийтэл чихээд, хар гялгар уутаар нямбайлан боосон хонины хэдэн боодол махыг маань хураагаад авчихлаа. Хайран мах.

Найруулагч Батмөнхийн бүтээлийг үзэв

Өнөөдөр найруулагч С.Батмөнхийн кино цоморлигийн нээлт Тэнгис кино театрт боллоо. Батмөнхтэй би 2007 оны хавар танилцсан юм. Тэгэхэд Германд телевиз киноны дээд сургуулийг дүүргээд дөнгөж эх орондоо буцаж ирээд байсан. Түүний өргөн агаад гүнзгий мэдлэг, гадаад хэлний өндөр чадвар, цаг үеийг үнэлэх соргог мэдрэмжийг андын хувьд биширч явдаг нэгэн л дээ. Батмөнх хэд хоногийн өмнө утасдаж, өөрийн анхны киноны нээлтэд урив. Ажиллаж буй студи дээр нь очиж, урилгаа гардлаа. За тэгээд өнөөдөр ажлаа тараад Тэнгисийг чиглэв. Олон герман хүн иржээ. Бас манай кино урлагийн нэртэй жүжигчид ч ирсэн харагдана. Тэнгисийн нэг танхим дүүрэн зочид цугласан байв.


Эхний кино нь "Шамбалын орны эрэлд". Нэг залуу лам шамбалын орныг эрэхээр урт аянд бадарчлан явна. Говийн айлд очин, сэтгэлдээ харж явсан хөдөөгийн үзэсгэлэн болсон хүүхэнтэйгээ таарна...За за, Бүгдийг яриад яахав. 90-ээд онд тайзан дээр Ромеод тоглож од болж байсан жүжигчин Гэрэлсүх гол дүрд нь тоглож байна. Зураг авалт, дуу ёстой янзтай. Жүжигчдийн тоглолт ч гоё болжээ. Монголын байгаль гэдэг тэр чигтээ л уран зураг. Уран зургийн дотор бадарчин. Уг киноны зохиомж, санаа тун энгийн атлаа үзэгч таныг эргэцүүлэхэд хүргэх идтэй байнам. Винайн ёсыг сахиж, хоосон чанарыг шүтдэг лам хүн төдийгүй бид ч гэсэн дотор сэтгэлдээ хүсэл гүйцээдэг шидийн орныг хайж байдаг. Тэгээд шидийг олоод нисэхийг шахаж байтал шидэмсээр боолгон үхэхийг шахав гэдэг шиг эрэл маань зэрэглээ болон замхарнам. Ийм санаа энэ бүтээлд цухалзаад байх шиг санагдав.

Дараа нь "Сүүлчийн хүсэл". Германы жүжигчид тогложээ. Германаар ярьж, доор нь монгол хэлээр сабтайтл нь гарч байна. Киноны сүүлчийн хэсэг нь их сонин санагдав. Нээрээ ч энгийн иргэдэд улс төр ямар падлий байх вэ дээ. Уншигч та Тэнгист очоод үзвэл намайг юу хэлээд байгааг даруй ухна.

Киноны цоморлигийн сүүлчийн бүтээл нь "Жигүүр". Гол дүрийн хүүхэд их сайн тогложээ. Агуулгыг нь яриад яах вэ. Бүтээлийн зураг авалт, дуу, бүтээлийн санаа сэтгэлд хоногшив. Хоногшино гэдэг сайн бүтээлийн язгуур шинж болов уу. Гол дүрийн жаалхүү цамхаг дээрээс үсэрч зориглоогүй боловч жигүүрээ үүрээд хамаг хүчээрээ гүйж яваа киноны сүүлчийн хэсэг сэтгэл догдлуулам байв. Санаа байвч сачий хүрэхгүй. Сачий хүрэхгүй учраас л өдөр бүр мөрөөдөж, нисэн дүүлэх гэж оролдсоор байна. Энэ л чухал шүү дээ. Мөрөөдөлд хүрч орхивол мөрөөдөл дуусна. Хүрч чадахгүй байгаа мөрөөдөл чиний дэргэд үргэлж байж, чамайг өдөөдөг байвал яг л дүүлэх гэж оролдон байдаг чадлаараа гүйж яваа Бумаа хэмээгч энэхүү жаалхүү шиг сэтгэл татам чанарыг өөртөө шингээдэг ажээ.

Батмөнх ч гэсэн киноныхоо нээлтэд ингэж хэлсэн шүү. "Жижиг ч гэсэн мөрөөдөж бай. Мөрөөдлөө бүү хая. Хүрэхээр оролдоод байвал хэзээ нэг цагт биеллээ олно" гэж. Андынхаа бүтээлийн талаар хувийн сэтгэгдлээ дурдахад нэг иймэрхүү санаа орж ирж байна.

Japan Guide буюу Япон хөтөч

ЭМОС клубын 16 гишүүн нэт дээр нийлэн сууж энэ номыг бүтээсэн юм. Нэт дээрх клуб болохоор ЭМОС дотор хоорондоо нүүр тулан уулзаагүй ч санаа сэтгэлээрээ нэгдсэн нөхдүүд олон бий. ЯПОН ХӨТӨЧ хэмээх энэ ном нь Япон орны тухай 16 монгол хүний өнцгөөс харж бичсэнээрээ онцлог. Ингэснээрээ уншигчдын олон янзын эрэлт хэрэгцээг хангаж байгаа юм. Түүний зэрэгцээ номыг зохиогчид албархаг хатуу үг хэллэг, албан ёсны байр суурь гэх мэт зүйлээс ангид цэвэр хувийн үзэл бодол, өөрийн мэдэрснээрээ Япон орны тухай танилцуулсан байгаа тул уншигч танд илүү ойр агаад ойлгомжтой санагдах болов уу гэж найдна. Мөн уг номд тухайн бичвэртэй нь холбоотой өнгөт зургуудыг оруулсан тул уншихад илүү дөхөмтэй болжээ. Жишээ болгон уг номын нэгдүгээр бүлэгт оруулсан өөрийн бичсэн хэсгээс танилцуулъя.

Шашин шүтлэг

Хэдэн жилийн өмнө нэг танил япон маань хуримаа удахгүй хийнэ гэж надад ярив. Тэгээд хуримын төлөвлөгөөнийх нь талаар жаал ярилцлаа. Мань эр сүйт бүсгүйтэйгээ христосын сүмд хуримлах болж байгаа гэв.

-Та хоёр христосын шүтлэгтэн үү? гэж би асуулаа. Гэтэл

-Үгүй гэж байна.

-Тэгвэл яагаад чухам христосын сүмд хуримаа хийх гэж байгаа юм бэ?

-Сүйт хүүхэн маань европ маягийн хуримын цагаан даашинз өмсөхийг хүсч байгаа юм л даа. Тэгээд ч христосын сүмд тэмдэглэвэл дурсгалтай.

Япончууд шашин шүтлэгт ер нь нэг иймэрхүү прагматик байдлаар ханддаг. Өөрөөр хэлбэл, шашинд гүнзгий автдаггүй, өөрт ашигтай хэсгээс авч хэрэглэдэг гэсэн үг. Тухайлбал, оршуулгын ёс жаяг нь буддын шашныг голлодог атал шинэ байшинд орох, машин худалдаж авах гээд аливаа юмыг эхлэхдээ уламжлалт шинто мөргөлийн[1] (神道) ёсыг баримтална. Манайхан шинэ машинтай болохоороо лам залан, ном уншуулаад урд талын толиноосоо хадаг уядаг шиг япончууд аян замын өлзий билэгдсэн тарнитай цаасыг машин дотроо наасан байх нь цөөнгүй. Япон хүн гэгээн хувилгаадын өдрийн битүүн[2], зул сарын баярыг Европ, Америкын ёс заншлаар тэмдэглэчихээд шинэ жилийн баяраа шинто мөргөлийн ёсоор угтана. Мөнх ногоон хулс, нарсны мөчрөөр үүдээ чимэглэн, шинтогийн тэнгэрт цагаан будааны боовоор тахил өрж тавина. Тэдний шинэ жилийн баяр нь манай цагаан сар шиг бурхны шашны зан заншлыг их шингээсэн байдаг. Битүүний шөнө буддын сүмийн хонхыг 108 удаа цохидгоос үүнийг харж болно. Зуны адаг сард буддын болон шинтогийн ёс жаягаар өвөг дээдсийнхээ сүнсийг тахих баярыг тэмдэглэнэ[3]. Мөн Хятадаас гаралтай уламжлалт шинжтэй олон баяр энэ оронд бий. Тэгэхээр христос, буддизм, шинто, тэгээд конфусианизм холилдсон зан заншил, баяр ёслол, шашин шүтлэг Японд байгааг та олж харах болно.

Японд гэрийн ойролцоо хаана ч гэсэн очоод мөргөчихөөр сүм, шинто мөргөлийн газрууд байна. Шалгалт дөхөөд ирэхээр оюуныг тэтгэгч бурхдыг тахисан сүмд очин, сахиус худалдаж аван мөргөнө. Талийгаачийн хойдохын буяныг уншуулан, ажил төрлөө даатгана. Японд бурхны шашны сэтгэлгээ, бясалгалыг голлосон урсгал болох Зэн буддизм хөгжсөн гэж манай судлаач, сэтгүүлч нар шагшран магтдаг. Энэ үнэн. Гэвч үүний хажуугаар мааний зургаан үсгээ хэлээд байвал диваажинд заларна гэх мэтээр хялбарчлан номлодог урсгалыг хамруулаад бурхны шашны 10 гаруй урсгал энэ оронд байж л байна. Энэтхэг, Хятадаас дамжиж ирсэн буддын шашин Японд орж ирэхдээ японжиж, япончуудын гараар олон урсгал бий болсонд хэргийн зангилаа нь оршдог болов уу. Бурхны шашин Японд 7 дугаар зуунд орж ирэхдээ анхандаа язгууртнуудын дунд дэлгэрч, төрийн нэгдмэл байдлыг хадгалах сэтгэлгээний төв болсон байдаг. Энэ шашныг “Нарагийн буддизм” гэж судлаачид нэрлэдэг. Түүний дараа самурай нар буюу цэргийн эрхтнүүд төрийн эрхийг барьж эхлэхдээ “Зэн буддизм”-ыг Японд дэлгэрүүлсэн байдаг. Гэвч жирийн тариачдад илүү ойр, ойлгомжтой, зардал багатай шашин хэрэгтэй байсан агаад энэ хэрэгцээг нь “жёодо шашин” (浄土宗) буюу мааний зургаан үсгээр диваажинд очих тухай номлосон шашин хангасан хэрэг. Жёодо шашин нь хатуу сахил санваарийг үл шаардана. Мах идэх, эхнэр авах эрх чөлөөг эдэлнэ. Учир шалтгааны шүтэлцэл, бясалгал энэ тэр гээд шашны философийг гүнзгий ойлгохыг шаардахгүй, зүгээр л итгэж бишрэхийг номлоно. Өөрөөр хэлбэл, шүтлэгийн орчин илүүтэй туссан шашин гэж ойлгож болох юм. Япон орон дахь бурхны шашны олон урсгал нь ийнхүү хэрэглэгчдийнхээ хэрэгцээнд нийцсэн олон өнгө төрх, сургаал баримтлалтай байдаг.

Тэгвэл япончуудын сэтгэлгээ, бясалгал, тулааны урлагийн хөгжилд их хувь нэмэр оруулсан зэн буддизмд гэгээрэлд хүрэх замыг аль нэг гадаад хүчнээс бус зөвхөн өөрийн дотоод ертөнцөөс хайхыг номлодог. Чиний бясалгалын замд бурхан таарсан ч, ачит багш таарсан ч, ариун богд таарсан ч тонилгогтун. Энэ бол чиний гэгээрэлд хүрэх цорын ганц зам гэж сургадаг ажээ. 13-р зуунд Зэн буддизмын Соотоо урсгалыг (曹洞宗) үндэслэсэн Доогэн (道元) хэмээх санваартан өөрийгөө хайж нээх гэгээрлийн бясалгалыг гэтэлснийхээ дараа нэг ийм алдартай үг хэлсэн байдаг.

“Би босоо хамрын дээр хэвтээ хоёр нүд байгааг л олж мэдлээ. Зэнд ямар ч гайхамшиг байхгүй. Цаг хугацаа урсч, нар зүүнээс мандаж, баруунд шингэнэ”[4]

Япончууд бидэнтэй адилхан буддын шашинтай атлаа хүн эргэн төрөх, төрөл арилжих, урьд хойд төрлийн тухай бараг мэддэггүй. Тэд талийгаачийн алтан савыг нээх, сүнс нь хэдийд биеэс зайлсан хийгээд, ирэх төрөлдөө юу болж төрөх нигууртай гэдгийг сонирхдоггүй. Угаас тэдний шашинд энэ тухай бараг дурдаагүй байдаг бололтой. Нас барсан хүнээ “хотокэ сама” (仏様) буюу “бурхан болооч” гэж дуудахаас бус манайхан шиг энэ тэр хамаатны тийм хүүхэд болон эргэн төрсөн гэж огт ярьдаггүй, мэддэг ч үгүй болой.

Харин манай шашинд энэ төрлөөс илүү хойд төрлийг бодож буян үйлдэх, үхсэний дараах ертөнцийг дүрсэлж, нүглийг тэвчих сэтгэл төрүүлэхийг илүү чухалчилдаг бололтой. Чойжин ламын музейд байгаа халуун хүйтэн тамын зургууд, ямандаг бурхад, “Чойжид дагинын тууж”, үхэгсдийн зурхайн ном гээд зөндөө олон бий. Нэг явган яриа дуулж байсан юм байна. Үнэн ч байж магадгүй. МУИС-д монгол хэл үзэж байсан япон оюутан, монгол хэлэнд үхлийг илэрхийлсэн үг олон байгааг анзаарч багшаасаа энэ талаар асууж л дээ. Багш нь маш олон байдаг гэж. Оюутан ч манай япон хэлэнд бас олон байдаг гэж мэтгэжээ. Ингээд багш оюутан хоёр тус тусын хэлээр үхлийг илэрхийлсэн үгийг тоолон бичиж ирэхээр болжээ. Монгол хэлний багш үхлийг илэрхийлсэн монгол үг 200 гаруйг жагсаасан байв. Гэтэл япон оюутан тоолоод тоолоод 100 хүргэж чадсангүй. Багш нь,

- За монгол хэлэнд аргагүй их байгаа биз

гэж хэлэхэд оюутан,

- Багш аа, монголчууд тэгвэл арай илүү үхдэг байсан байх аа

гэж хариулсан гэдэг.

---

[1] Шинтоо нь манай бөө мөргөлтэй төстэй, япончуудын уугуул шүтлэг. Энэ ертөнцөд байх тоо томшгүй олон онго савдгийг (八百万の神々) шүтэн биширдэг.

[2] Halloween буюу халловийнийг Оксфордын Англи-Монгол толь /2006/- д ингэж монгол хэлнээ буулгажээ. Монголд хүүхэд залуучуудын дунд энэ баяр нэлээд дэлгэрч байгаа. Тэд халловийнийг сүнсний баяр гэж хэлдэг юм билээ.

[3] Япон хэлээр oбон (お盆) гэх ба жил бүрийн 8 дугаар сарын сүүлээр болдог. Обоны үеэр тэнгэрийн оронд байгаа бурхан болооч өвөг дээдэс нь төрсөн голомтоо эргэж, үр ачаа хардаг ажээ. Гэрт сүнс орж ирэхийг баярлан угтаад үдэн гаргадаг баяр гэж бодохоор аймаар ч юм шиг.

[4] ルース・ベネデクト『菊と刀』講談社学術文庫2006年第6刷。Рүүз Бэнэдикт, Удвал ба сэлэм, Кооданша гакужүцүбүнко, 2006, 6-р хэвлэл

White stag буюу Цагаан буга

Аливаа зүйлийн дотор альбинос гэж байнаа. Бүх бие нь цасан цагаан буга, арслан, чоно гээд л. Мутацийн нэг илрэл юм уу даа. Кельтүүдийн домоглон ярьдгаар бол цагаан бугатай учирна гэдэг муу ёр аж. Хэрвээ ийм бугатай таараад намначихвал ойр дотны хүн нь байтугай өөрөө ч гэсэн нөгөө ертөнцөд одоход хүрдэг гэнэ. Уг уран зөгнөлт туужийн өрнөлд болон төгсгөлд энэ домог чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Мөн туужид Англи, Япон, Австрали зэрэг улсууд гарах боловч одоо бидний амьдран буй ертөнц биш. Тухайлбал, Хубилай хааны их цэрэг 1274, 1281 онд Японы арлыг байлдан дагуулснаас хойш, Япон улс тутаргын тариалан, нүүдэл, ан агнуурын соёл иргэншил холилдсон, цэргийн диктатуртай, хаант засаглал бүхий хүчирхэг гүрэн болсон байна. Мөн Англитай холбоотон болж, Австралийг эзлэн захирсан байх жишээтэй. Николийн уран зөгнөлийн ертөнц дахь япончууд айраг уун, ан хийж, өвөл зундаа нүүдэллэн байх ба Хубилай хаанаас гарвалтай эзэн хаан нь улсаа чанга хатуу гараар барьж, байгалиа дээдлэн хамгаалж, түүний нэг хэсэг болсон ахуйн соёлыг цогцлоосон байна. Мөн тэд эр зориг, тэсвэр хатуужил, төрт ёс, цэргийн сургуулийг дээдэлдэг дайнч ард түмэн болсон байх аж.

Уран зөгнөлд сургамжтай зүйл олон бий. Энэ талаар Жамц андын бичсэн сэтгэгдлийг уншиж үзээрэй. Мөн байгальтай харьцах ан агнуурын соёл, хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн тухай өөрийн үзэл бодлоо зохиолч Николь "Туулай өвгөн" хэмээх дүрээр өгүүлсэн байгаа. Уншигч та ажлын зав чөлөөгөөрөө нэг уншаад үзээрэй.

Салхи зүсэлсэн хөвгүүн

Энэ номыг саяхан орчуулж гаргалаа. Уг эх нь бол "Салхи харсан хөвгүүн" гэсэн нэртэй байв. Салхи гэдэг хүнд харагддаггүй, мэдрэгддэг агаарын даралтын зөрүүгээс үүсдэг урсгал. Зохиолын гол баатар хөвгүүн ийм салхийг бүр харж, өнгө зүсийг нь ялган, түүгээр ч зогсохгүй салхи мордон нисч чаддаг байсан тухай өгүүлдэг уран зөгнөлт тууж л даа. Монгол хэлэнд "Нар салхи үзээгүй", "Салхинд гарах" гэх үг хэллэгийг өдөр тутмын ярианд хэрэглэдэг болохоор зориуд "зүслэх" гэдэг үгийг хэрэглэсэн ухаантай. Зүслэнэ гэдэг хоёр утгатай, нэг нь "Эцэг маань надад халтар хулыг зүсэлж өгч билээ" гэсэн өгүүлбэрт бол өмчлүүлэх гэсэн утга орж байна. "Мал зүсэлж мэдэхгүй хотын хүү" гэвэл "ялган таних" гэсэн утгатай болно. Зохиолын баатар хөвгүүн салхийг өнгө зүсээр нь ялгаж танин, дээр нь бас өмчлөн хүлэг морь мэт мордож байсан болохоор номын нэрийг ийнхүү буулгасан хэрэг. Салхины өнгө гэснээс С.Эрдэнийн "Алтайд" хэмээх бэсрэг эргэцүүлэлд Алтайн уулсын оройд хөх салхи хүүгэж байхад, тал газар шар салхи сэвшдэг гэсэн эргэцүүлэл байдаг шиг санагдана. Нарийн мэдрэмж шүү.

Номын зургийн тухайд зохиогч Николь өөрөө зурсан. Хавтсан дээрх зургийг нь орчуулагч миний бие түүний зураг дотроос нь сонгосон хэрэг л дээ. Уг номын доторх зохиогчийн уран зөгнөлийн оргил болсон хэсгийг хавтасны зураг илэрхийлж байгаа юм. Амьд ахуйдаа тэрсэлдэн тэмцсэн хоёр сүнс оддын ертөнцөөр зугаалж, зохиогчийн дүрсэлсэн ийм ертөнцөд очно. Тэнд цаг хугацаа, орон зай гэсэн хэмжигдэхүүн үл оршино. Нэг анд маань уг номын талаар "Жингүйдэл" хэмээх нэртэй сэтгэгдлээ бичсэн байна лээ. Та уншаад үзээрэй.

Уран зөгнөл гэдэг хүний сэтгэлийг тайвшруулах, бухимдлаас салгах гайхамшигт ид шидтэй зүйл. Уншигч та ч гэсэн жингүйдэж үзээрэй.

Николийн тухай

Николь гэж сайхан эр байх. 1960-аад онд Японд каратэ сурах гэж очоод, дорнын соёлд татагдан тэр чигтээ Японд үлдчихэж. Каратэг ч сурсан шиг сурч. Бас хажуугаар нь зохиол оролдон, бага наснаасаа адал явдал хайн аялж байсан үүх түүхээ уудлан уран зөгнөл болгоод уншигчдад хүргэдэг болж. Зохиолуудыг нь Японы уншигчид таалж, мань эр ч алдартай болсон байна. Тэгээд цуглуулсан мөнгөөрөө Японы Нагано мужид Курохимэ (Хар гүнж) нэртэй уул худалдан авч, цэвэрлэн янзлаад тэндээ өдгөө суурин сууж, хүүхэд шуухдад байгаль орчны хичээл сургалт, ой мод, ан амьтантай хэрхэн харьцах талаар зааж өгдөг болжээ. Тэгээд сууж байхад нь миний бие Хар гүнж уулнаа очиж, зохиогчтой золгон уулзсан юм. Мэдээж, монгол идээгээ амсуулалгүй яахав. Тэгээд ярьж суулаа. Зохиолч хүнтэй ярих ч гоё шүү. Дараа нь хүлхээд л баймаар гоё гоё ярианууд цээжинд хоногшино.

"Англи Бурын дайнд 17 хон настай Уэльсийн нэгэн залуу оролцож. Масай омгийнхон хүүгийн отрядыг бүсэлж, тэд ч үхлээ хүлээхээс өөр аргагүй болж. Шөнө болж, Африкын одод асгарах цэлмэг тэнгэрийг ширтэн суусан Уэльсчууд эх нутгаа санагалзан ардынхаа дууг бүгдээрээ дуулжээ. Үүрээр бүсэлсэн дайснууд тэднийг хүйс тэмтэрнэ. Энэ шөнийн тэнгэрийг сүүлчийн удаа харж байгаа болохоор тэд дуугаа өр зүрхнээсээ хайлан дуулж, шөнийн анирыг мялаажээ. Хариуд нь Масайчууд омгийнхоо дууг дуулж, дайтагч талууд шөнийн талд харанхуйн хязгаарт дуулалджээ. Үүр цайхад бүсэлсэн дайснууд тэднийг орхин одсон байлаа. Энэ отрядын дотор байсан 17 настай залуу дайчин бол миний өвөг эцэг Николь байсан юм даа"

Дээрх яриаг дууссаны дараа өвгөн зохиолч унтахаар явж, зочны өрөөг нь эзэгнэсэн би зуухны галыг нь өрдөөд, намрын салхи залгихаар гадаа гарч жаал зогссон билээ.

Never give up!

Õ¿÷òýé çóðàã ø¿¿. Àíõ õàðààä ¿õòëýý èíýýæ áèëýý. ßäàðñàí, øàíòàðñàí ¿åäýý õààÿà õàðàõàä ç¿ãýýð áàéäàã þì.

Олимпийн дараа

Олимпийн дараа бодоод байх нь ээ, дөрвөн медальтнаас гадна нэг хүн олны дунд их нэртэй болжээ. Боксчин Үйтүмэн. Тэр Монгол телевизээр бокс тайлбарлаж байлаа. "Зөв, илүү илүү", "Одоо цохичих", "Тэр арын гарыг", "Одоо маажчих", "Одоо тойроод бүжиглэчих". Нэг л мэдэхэд олон түмэн Үйтүмэнг хүлээдэг болсон, түүний тайлбарыг ойр дотноор хүлээн авдаг болсон байв. Түүний хэлдэг "Илүү, илүү" гэдэг үг олны дунд одоо дэлгэрээд, амны уншлага болж.

Гэтэл олимпийн сүүлчийн өдөр манай хоёр тамирчин алтын төлөө үзэх болсон тэмцээн дээр Үйтүмэн маань Монгол телевизэд ирсэнгүй. Үйтүмэнгийн тайлбарласнаар бокс харахад нэг үзсэн шиг болдог болохоор гайхав. Аягүй бол сэтгэл нь хөөрөөд Бээжин ниссэн байх гэж таамаглав. Тамирчид ч алт мөнгөө авлаа, хүмүүс ч хөөрөөд талбай уруугаа гүйлдлээ.

Оройн мэдээ харж суутал Ерөнхийлөгч Айриш Паб дээр очиж олны дунд бокс үзжээ. Гэтэл Үйтүмэн хажууд нь сууж байна. Боксоос хараа салгалгүй, олны шуугиан дунд дуугүй л суудал дээрээ цохилтоос бултаж байдаг байгаа. Ерөнхийлөгчийг энэ өдөр Үйтүмэнг ингээд "өмчилчихсөн"-д дургүй ч хүрэх шиг.

Alt, alt, ura

Áàäàð-Óóãàí ìààíü àëò àâëàà. Ìóõàììåä Àëè íýãýí öàãò ººðèéí áîêñîî "Ýðâýýõýé ìýò á¿æèæ, çºãèé ìýò õàòãàäàã" ãýæ ä¿ðñýëñýí áàéäàã. Áàäàð-Óóãàí äýâæýýí äýýðýý ÿã ë èéì áàéëàà. Áîêñ ãýõýýñýý íýãýí öîãö óðëàã ìýò. Ìàø ãî¸ óðàí òîãëîëòòîé. Ìîíãîë òºðèéí áèä àõèí ýãøèãë¿¿ëëýý.

Òàëáàé óðóó øóóä ãàðëàà. ÓÐÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀÀ.

Ura

Ìîíãîëûí áîêñ÷èä ÿìàð ÷ áàéñàí õî¸ð ìºíãºí ìåäàëèéí áîëçîë õàíãàëàà. Ãýõäýý îäîîõîíäîî. Ýíý íü 24-íä àëò áîëîõ ó÷èðòàé. Ò¿âøèíáàÿðûí òýìöýýíèéã íàéç íàðòàéãàà ¿çýæ, òàëáàé äýýð õîîëîé ñººòºë îðèëñîí. ªíººäºð áàñ õèðäýý îëóóë ñóóæ, äýëãýöèéí ºìíº õºã溺í äýìæèæ, øèë ïèâî ìºðãºëä¿¿ëýâ. Á¿òýí ñàéíä òàëáàé äýýð áàÿðàà õóâààëöàõ åðººë äýâø¿¿ëüå. Ìîíãîë÷óóäûí õèéìîðü áàäðàã. Õóðàé!!!

Шинэ Чингис хаан киноны тухай

Монголын уран бүтээлчид хоёр дахь удаагаа Чингис хаанаа дэлгэцэнд амилуулан "Чингис хаан -Үхэж үл болно" гэдэг нэртэй кино бүтээж, хэд хоногийн өмнөөс Тэнгис кино театрт гаргаж эхлэв. Энэ киног өнөөдөр найз нартайгаа цуг үзлээ. Хоёр цаг 20 орчим минут үргэлжилж байна.

Жирийн нэг үзэгчийн хувьд киноны тухайд төрсөн сэтгэгдлээ ний нуугүй дурдъя. Зураг авалтын чанар сайн, том дэлгэцийн шаардлагыг бүрэн хангасан бололтой. Киноны дуу оруулалт ч гэсэн муугүй. Мөн киноны хөгжим их дажгүй санагдав.

Зохиомжийн хувьд барагтайхан. Хоорондоо уялдаа холбоо муутай баахан үйл явдал урд хойноо орон хөвөрнө. Чингис гэдэг агуу хүний амьдралыг нэг кинонд багтаана гэдэг тун хэцүү нь ойлгомжтой. Найруулагч, зохиолч нар нь багтаах гээд зүтгэчихсэн болохоор дэвэн дэлхийн хамаг юмыг хамж нийлүүлэн босгосон нь муухан оюутны ядмаг бүтээлэрхүү санагдсаныг нуух юун. Нууц товчоог уншсан байхын дээр Япон, Хятад, Оросын хийсэн Чингисийг алгасалгүй үзсэн хүн арайхийн ойлгомоор.

Дүрүүдийн хувьд ч гэсэн өмнөх "Чингис" кино, "Мандухай цэцэн хатан"-гаар танил болсон бүх жүжигчид ахиад л гарч байна. Өүлэн эх, Хасар хоёроор "занимальдсан" гэж ч хэлж болмоор жүжигчин Сувд, Жаргалсайхан нар ахиад л энэ дүрээрээ гарч ирэв. Идэр залуу Тэмүжин, Их Монголын эзэн хаанаар өргөмжлөгдсөн Чингис хүртэл дүрийг "бөөндсөн" жүжигчин Төмөрбаатарын бүтээсэн дүр сэтгэлд ер хүрсэнгүй. Өмнөх "Чингис" киног Жамухын дүрээр амилуулж, олны сэтгэлд хүрч байсан жүжигчин эрчтэй чадалтай Төмөрбаатараас хэлтэрхий ч үлдсэнгүй. Хайран ч жүжигчин.

Монгол кинонд найруулагчийн шинэ сэтгэлгээ, шинэ жүжигчид гарч ирэх хэрэгтэй болсныг энэ кино харууллаа. Тийм жүжигчид, найруулагчид олон байгаа гэж би боддог. Үзэгчдийн хүлээлтийг мэдэрдэггүй, явцуу хүрээндээ сэтгэл ханан биесээ өргөмжилдөг төрийн цолтон сэтэртэнгүүдийн бий болгосон тогтолцоонд хамаг "но" бий байх.

МЯСН-н ЭШБХ боллоо

2007 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр Монгол Япон төвийн хурлын танхимд “Японы соёл: Уламжлал ба шинэчлэл” сэдэвт Монголын Япон судлалын нийгэмлэгийн /МЯСН/ 2007 оны эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулагдлаа. Энэхүү хурлыг Монголын Япон судлалын нийгэмлэг, Япон улсын Элчин сайдын яам, Монгол Япон төв хамтран зохион байгуулжээ.

Хурлыг МЯСН-н тэргүүн, түүхийн ШУ-ны доктор Ц.Батбаяр, ШУА-ийн Олон улс судлалын хүрээлэнгийн захирал, ШУ-ны доктор Л.Хайсандай нар даргалав. Хурлыг нээж, Япон улсаас Монгол улсад суугаа Элчин сайдын хэргийг түр хамаарагч Х.Кобаяши үг хэлсэн бөгөөд мөн ГХЯ-ны ТЗУГ-ын дарга, Монгол Японы Найрамдлын Нийгэмлэгийн тэргүүн Л.Дашпүрэв, ОУМС-ын холбооны ЕНБД, академич Ш.Бира, ШУА-ийн ОУСХ-ийн захирал, доктор Л.Хайсандай нар уг эрдэм шинжилгээний хуралд баяр хүргэн нээлтийн мэндчилгээ дэвшүүллээ.

Хурлын тусгай илтгэлийг “Япон Монголын буддын шашны улс төрийн нийтлэг үзэл санааны тухайд” сэдвээр академич Ш.Бира гуай тавьж, салхи хагалсны дараа Монголд Японыг тухайлан судалж, энэ улсын соёл, утга зохиол, түүхийг танилцуулж буй дунд залуу үеийн эрдэмтэн судлаач, сонирхогч нар Японы соёл хэмээх өргөн сэдвийг хамарсан илтгэлүүд тавилаа.

Японы Соёл Утга зохиолын Төвийн тэргүүн Д.Төмөрбаатар “Чюүшингүра ба орчин үеийн япон хүн” сэдвээр, зохиолч Г.Аюурзана “Зэн буддизм ба монголчуудын язгуур сэтгэлгээний уялдаа” гэсэн сэдвээр, доктор Ц.Батбаяр “Шиба Рёотаро ба Японы түүх, соёлын зарим асуудал” сэдвээр, ШУА-н ОУСХ-ийн судлаач доктор Б.Сэржав “Японы газар тариалангийн соёл: цагаан будааны тухай” сэдвээр, МУИС-ийн Япон судлалын тэнхимийн тэргүүлэх профессор, доктор Т.Мөнхцэцэг “Япончуудын ус шүтэх ёсон тэдний сүсэг бишрэлтэй холбогдох нь” гэсэн сэдвээр, МУИС-ийн Эдийн засгийн сургуулийн захирал доктор Ч.Хашчулуун “Японы бизнес соёл” сэдвээр, БОЯ-ны мэргэжилтэн П.Наранбаяр “Японы төрийн албаны онцлогийн тухайд” сэдвээр, ШУА-н ОУСХ-ийн судлаач, доктор А.Буянтөгс “Японы уламжлалт соёл: Цайны ёсон” гэсэн сэдвээр, ШУА-ийн ОУСХ-ийн судлаач З.Мэнд “Япончуудын үүсэл ба философи сэтгэлгээний онцлог” гэсэн сэдвээр тус тус илтгэл тавилаа.

1990 оноос хойш манай хоёр орны харилцаа өргөжин хөгжсөөр, өнөөдөр иж бүрэн түншлэлийн хэмжээнд хүрээд байна. Харилцаа, хамтын ажиллагааны энэхүү өрнөл хөгжил, өргөн цар хүрээ, үйл явцыг дагалдан Монголд Япон судлал төлөвшин амжилттай хөгжиж байна. Япон судлалыг цаашид гүнзгийрүүлэх хөгжүүлэх нь зах зээлийн тогтолцоонд шилжиж, урт хугацааны хөгжлийн цогц бодлогоо тодорхойлж байгаа өнөө үед Япон улсын хөгжлийн зүй тогтлыг танин мэдэх, эдийн засаг, боловсрол зэрэг салбарт олсон амжилт, хөгжлийн явцад тулгарсан ижил төстэй бэрхшээлтэй асуудлыг хэрхэн даван туулсан туршлагыг судлан Монгол орныхоо хөгжлийн асуудалд тусган хэрэгжүүлэх нь юу юунаас чухал ач холбогдолтой.

Монголын Япон Судлалын Нийгэмлэг

Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байна

Монголын Япон судлалын нийгэмлэг байгуулагдаад удаагүй байгаа билээ. Тус нийгэмлэг таныг Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байгаа юм байна.

МЯСН-ын 2007 оны хурал 2007 оны 12 дугаар сарын 10-ны Даваа гарагт Монгол Япон төвийн хурлын танхимд өглөө 09:00 цагаас эхлэх гэж байна.

Энэ жилийн хурлаар Японы соёлын уламжлал ба шинэчлэлийн асуудлуудыг түлхүү авч үзэж, энэ сэдвээр тусгай илтгэлүүд тавиулахаар төлөвлөж байна. Тухайлбал, Зэн буддизм, Бушидо, Сумо бөхийн соёл зэрэг сэдвүүдээр тусгай илтгэлүүд тавигдах болно. Түүнчлэн Японы соёлоос гадна Япон хэл шинжлэл, түүх, улс төр, эдийн засаг, боловсрол зэрэг сэдвүүдээр илтгэл хүлээн авах болно.

МЯСН-ын оны хуралд илтгэл тавих хүмүүс 2007 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өмнө илтгэлийн сэдэв, илтгэлийн товчлолоо МЯСН-ийн Гүйцэтгэх захирал Загдцэсэмд ирүүлнэ үү. Илтгэлийг 11 дүгээр сарын 25-ны өдрөөр тасалбар болгон Хурлыг зохион байгуулах комисс хүлээн авах болно.

Холбоо барих утас: 317185, 99884016

E-mail: *zagdtsesem@yahoo.com* <zagdtsesem@yahoo.com>;
pnaranbayar@gmail.com* <pnaranbayar@gmail.com>

Website: http://japanstudymongolia.blogspot.com

* Хурлыг зохион байгуулах комисс*

* 2007.10.25*

Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байна

Монголын Япон Судлалын Нийгэмлэгийн 2007 оны хурал 2007 оны 12 дугаар сарын 5-ны өдөр болно. Энэ жилийн хурлаар Японы соёлын уламжлал ба шинэчлэлийн асуудлуудыг түлхүү авч үзэж, энэ сэдвээр тусгай илтгэлүүд тавиулахаар төлөвлөж байна. Тухайлбал, Зэн буддизм, Бушидо, Сумо бөхийн соёл зэрэг сэдвүүдээр тусгай илтгэлүүд тавигдах болно. Түүнчлэн Японы соёлоос гадна Япон хэл шинжлэл, түүх, улс төр, эдийн засаг, боловсрол зэрэг сэдвүүдээр илтгэл хүлээн авах болно.

МЯСН-ын оны хуралд илтгэл тавих хүмүүс 2007 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өмнө илтгэлийн сэдэв, илтгэлийн товчлолоо МЯСН-ийн Гүйцэтгэх захирал Загдцэсэмд ирүүлнэ үү. Илтгэлийг 11 дүгээр сарын 25-ны өдрөөр тасалбар болгон Хурлыг зохион байгуулах комисс хүлээн авах болно.

Холбоо барих утас: 317185, 99884016

E-mail: *zagdtsesem@yahoo.com* <zagdtsesem@yahoo.com>;
pnaranbayar@gmail.com* <pnaranbayar@gmail.com>

Web: http://japanstudymongolia.blogspot.com

* Хурлыг зохион байгуулах комисс*