Thursday, February 19, 2009

Хямрал

Үгэнд далдын хүч агуулагдана. Япон хэлэнд үүнийг илэрхийлэх бүр тусгай үг байна. Котодама гэнэ. Бид ном уншуулж, тарни цээжилдэг нь үгэнд агуулагдсан далдын хүчийг шүтэж буй хэрэг.

"Худлаа юмыг зуун удаа хэлэхээр үнэн болдог", "Амны билгээс ашдын билэг", "Эвэр амтан" гээд ардын үгэнд иймэрхүү үзэгдлийг аль эртнээс томъёолжээ. Хүний нийгэм гэдэг амьд организм л гэсэн үг. Хүмүүс оюун ухаандаа юуг тунгаан, юу гэж ярина тэрүүгээр нь л болдог. Ухаандаа, хөрөнгийн биржийн хувьцааны үнэ удахгүй өсөх нь гээд яриад эхэлбэл, хүн бүр тийш хошуураад нэг хэсэгтээ өснө. Эдийн засаг хямарлаа, төгрөгийн ханш уналаа гэвэл бас л хошуурах үзэгдэл үүсч, тэгсгээд цуурхлын дагуу болно. Тэгэхээр эдийн засаг, улс төрийн шинжлэх ухаан гэдэг байгалийн ухаан шиг яг таг яс тас тооцоо гаргаж ирдэггүйн дээр, ирээдүйг таамаглах аргагүй гэж үзнэ. Юунд хэрэгтэй ухаан юм бол доо тэгвэл. Эдийн засгийн ухаан эдийн засгийн ухааны номон дотор бий гэдэг үг бий. Амжилт олсон бизнесмэнүүд дотор өндөр боловсролтон, докторууд
тэр болгон байдаггүй.

Хямрал хямрал гэж амтай бүхэн ярьж байна. Гадаад хүчин зүйл ч байгаа нь үнэн. Яг л хэлснээр хямрал хүрээд ирлээ. Бүр түймрийн гал шиг. Хошуурах үзэгдэл газар авч байна. Хошууралдсан олон өөрийгөө сөнөөнө. Цээж баян шиг аашилж асан олон түмэн даруухан даруулгатай байхыг сурч байх шиг.

Monday, February 09, 2009

Далд реклам

Согтууруулах ундаа, тамхийг Монголд сурталчлахыг хуулиар хориглодог. Гэтэл сүүлийн үед телевизүүдээр "Соёмбо", "Болор", хар тодотголтой "Чингис", "Хараа" зэрэг архийг далд байдлаар сурталчилж байна. Нэгэнт хуулиар хориглосон тул архины дүрс гарахгүй, архи гэж хэлэхгүй, согтуу хөлчүү хүн гарахгүй. Гэхдээ яахын аргагүй эдгээр архийг хэлээд байна аа гэдэг нь тун ойлгомжтой рекламууд. Сонирхолтой, өгүүлэмж, зураг дүрслэл, дуу хөгжим сайтай, дээр нь бас сонирхолтой рекламууд гарч байна. Аливаа зүйлийг хорьж цээрлэхэд хэлбэр нь улам нарийсан төгөлдөрждөг. Энэ утгаараа архины рекламууд мэргэжлийн өндөр төвшинд хийгдэж байгаа бололтой. Ямар ч байсан Монголын рекламын хөгжилд тодорхой байдлаар нөлөөлөх нь дамжиггүй.

Муу нуухаар сайн илчил, Даравч дардайна булавч бултайна. Рекламын татварыг нь ахиухан аваад зөвшөөрчихвөл яасан юм бэ? Их Петр хаан оросуудыг сахалнаас нь салгасан түүх санаанд орж байна. Орос улс баруун талдаа хөлддөггүй боомт олж авах санаатай шведүүдтэй байлдаад эхлээд ялагдаж л дээ. Учрыг нь судлаад байх нь ээ,
сахал үсээрээ чимсэн орос цэргүүд гардан байлдаанд орохдоо шведүүдэд сахалнаасаа татуулж, сэлэм гялс толгой бөндгөс болоод байсан нь тодорхой болж. Петр урт сахал тавихыг хориглов. Гэвч эрчүүд чимэгнээсээ салахыг хүссэнгүй. Тэгэхээр урт сахалд татвар оноож орхиж. Тэгээд л орос цэргүүд сахлаасаа удалгүй салсан түүх бий.

Monday, February 02, 2009

Цагаан сар


1 сарын 26-ны өдөр орон даяар цагаан сар болчихсон ч юм шиг болоогүй ч юм шиг сонин оргиж байлаа. Олны аяыг харвал тэмдэглээд ч байгаа юм шиг үгүй ч юм шиг. Тэмдэглэчихсэн бол үхэр жил болчихсон ч юм шиг үгүй ч юм шиг. Ёстой ойлгох юм алга аа. Ухаандаа Өвөр Монголын наахантай, Монгол улсын дотор 1 сарын 26-аас хойш одоо мэндэлж буй хүүхдүүд бол хулгана жилтэй, хил даваад хэд алхахаараа үхэр жилтэй болчихно гэсэн үг байх нь.
Улс амьтны маргаанаас хараад байхад сар шинэ хэзээ болохыг Төгс буянт хэмээх зурхай шийдээд буй бололтой. Дорно дахины орнуудтай нэг өдөр тэмдэглэхийг шаардаад байгаа нь шарын хэмээх зурхай. Олон улсын хэмжээнд шарын зурхай гэж нэрлэдэг ч юм уу үгүй юм уу бүү мэд. Манайхан л шарын гээд байгаа.
Хөдөлмөрийн тухай хуулийг сөхөн харвал шинийн 1, 2-ныг нийтээр амрах баярын өдөр гэж хуульчилжээ. Харин шинийн 1-нийг чухам хэдийд байхыг юуг баримтлан, ямар хуулийн этгээд шийдэх ёстойг дурдаагүй байна. Ёс заншлын хүрээнд Гандантэгчинлэн хийдийн баримталж буй Төгсбуянтын зурхайг өнөөг хүртэл дагаж, урин хавраа угтах сар шинийн баяраа тэмдэглэж иржээ.
Тэгэхээр цагаан сард гурван шинж агуулагдаж байна. Нэгдүгээрт, төрөөс бүх нийтийн амралт болгон хуульчлан тогтоосон баяр ёслол; хоёрдугаарт, зурхайч Тэрбиш зэрэг улсуудын зурсан литийг үндэслэн Гандантэгчинлэн хийдээс шинийн нэгэн болох өдөр судар хийгээд үйлдэх зан үйл, шашны ёслолыг тогтоодгоос үзэхэд шашны хийгээд уламжлалт шинжтэй ёс заншил мөн; гуравдугаарт, хүйтэн өвлийг өнтэй давж, урин хавартай золгосны баяр болдог байна. Астрономийн үүднээс харвал хүн төрөлхтөн, түүний дотроос Монгол улс, түүний дотроос үзмэрч Дашцэрэн, зурхайч лам нар маргасан ч маргаагүй ч сар дэлхийг тойрдгоороо тойрч цаг хугацаа тогтсон хугацаандаа улирч л байгаа.
Дээрх санаануудаа базаад хэлэхэд, уламжлалт ёс заншил, шашнаа хүндэтгэн үзэхийн сацуу Хөдөлмөрийн тухай хуульд үндэслэн Ерөнхийлөгчийн зарлиг гаргах замаар чухам аль зурхайн билгийн тооллыг баримтлахаа шийдчихвэл амар санагдаад байгаа юм. Эс тэгвэл Арго багш 9 сард , шарын зурхайтангууд 1 сард, бусад нь 2 сард цагаан сараа тэмдэглэж эхэллээ. Энэ нь хуулийн үүднээс харахад Хөдөлмөрийн тухай хуультай зөрчилдөөд л байгаа юм л даа.