Номын буян арвижих болтугай.
Saturday, September 30, 2006
Хэвлэгдэх гэж байгаа ном
Номын буян арвижих болтугай.
Monday, September 18, 2006
НVБ-ын шинэчлэл Монголын хамаарал
Энд Засгийн газрын ямар асуудалд хандсан байр суурийн асуудлыг хөндөв өө? Өгүүлбэрийг хураангуйлаагүй ч нэг л ойлгомжгүй. Бодвол НҮБ-ын ЕНБД-ын сонгуульд нэр дэвшигчийн талаарх байр суурь юм болов уу. Энэ удаа Азиас хүн гаргачих санаатай Солонгос, Тайланд зэрэг орнууд нэлээд хүчтэй лобби хийгээд гүйгээд байгаа сураг дуулдаж буй. Тайландын Гадаад хэргийн сайд нь Монголд айлчилж ирээд манай хүнийг дэмжээрэй гэж шууд хэлсэн гээд байгаа. Элбэгдоржийн нэр хүртэл яригдлаа гэсэн үнэн худал нь мэдэгдэхгүй мэдээ чих дэлссэн. Нэр дэвшүүлсэн гээд байгаа сайт уруу нь орж үзэхэд манайхны хэлдгээр хулхидуу маягийн юм байх шиг байсан. Энд Монгол хүн нэр дэвшсэн гэсэн яриаг шүүмжлэх гэсэндээ бус Элбэгдорж өөрөө иймэрхүү ярианд албан ёсны тайлбар хийх хэрэгтэй гэж бодож буй тул энд дурдав.
НҮБ-ын шинэчлэл гэж юуг хэлээд байна вэ? НҮБ-ын үйл ажиллагааг оновчтой болгох энэ тэр гээд олон зүйл яригдаж байгаа биз. Гэхдээ энд би ганц л асуудлыг онцолмоор байна. Юу вэ гэвэл, угаас НҮБ гэдэг байгууллага Дэлхий 2-р дайны дараа байгуулагдахдаа ялагч талын холбоотон улсуудын санаачилгаар байгуулагдсан гэдгийг энд сануулах гэсэн юм. Өөрөөр хэлбэл, НҮБ нь Америк, Англи, Франц, эдүгээгийн Орос, Хятад гэсэн таван том гүрэн дэлхийд энхтайвны дэглэм тогтоодог нэг институци гэж хэлж болох юм. Ялагдагч Герман, Япон, Итали зэрэг улсууд хэдийгээр эдийн засгийн том гүрнүүд болсон ч дэлхийн аюулгүй байдлын бодлогод шууд оролцох боломж нь хаалттай хэвээр байгаа юм. Дайн дууссанаас хойш 60 жилийн хугацаанд энэ систем НҮБ-д үйлчилж иржээ. НҮБ-ын Аюулгүй байдлын байнгын хороон дээр дурдсан ялагч таван гишүүн улс дэлхийд байнга л дүрэлзэж байдаг халуун цэгүүдийн хаана нь цэрэг илгээхийг ярилцаж консенсусаар шийддэг гэсэн үг. Зүйрлэвэл, гэрийн хойморт таван нөхөр суучхаад дэлхийн хэмжээн дэх цэргийн хүч хэрэглэх бодлогыг яриад суучихна. Харин Япон, Герман зэрэг улсууд гадаа суугаад гарах шийдвэрийг хүлээж байдаг ажээ. 60 жил болоод байхад бахь байдгаараа байхаар энэ хоёр гүрэн мэдээж хоймор уруу зүтгэх нь мэдээж. Үүнийг л “НҮБ-ын шинэчлэл” гэж нэрлээд байна гэж ойлгож байгаа юм. Өнгөрсөн жил энэ асуудал баахан яригдаж, Америк Англи зэрэг улсууд анхандаа Японыг Аюулгүйн байнгын хороонд оруулахад нааштай хандаж байснаа адагт нь сүүлээ шарвасан байдаг. Барьцах үзэгдэл гэдэг юм уу даа. Герман Япон хоёр гэрийн хойморт зүтгэхээр бусад нь яаж зүгээр байх вэ, Бразили, Энэтхэг зэрэг орнууд чаргууцалдаад, сүүлд нь Африкын орнууд төлөөллөө оруулна энэ тэр гээд алиагаа алдаж байгаа юм. Ер нь НҮБ дээр нэг улс нэг санал гэдэг зарчим барьдаг тул жижиг Nation state-үүд саналаа үнэтэйхэн борлуулах гэж зүтгэдгийн нэг илрэл гэх үү дээ. Африкын орнууд “НҮБ-ын шинэчлэл” хэмээн томъёологдсон Японы дипломат бодлогоор далимдуулан авдаг тусламж дэмжлэгээ нэмэгдүүлэхийг чармайж, зарим нэг төсөл амлуулж, тусламжаа хүртэл подхийтэл нь өсгөж байгаа юм. Тусламжийн гадаад бодлого оо гэж. Жижиг орны зүгээс харвал санал борлуулах бодлого ч гэж хэлмээр юм уу. Манайхан ч гэсэн жижиг орны статустайгаар НҮБ-ын талбар дээр үзэж тарж байгаа. Энхболд “НҮБ-ын шинэчлэл”-ийг дэмжсэн үг хэлж л таарах байх. Ноднин жилийн 3 сард Гадаад хэргийн сайд байсан Мөнх-Оргил Японд айлчлахдаа энэ талаар бүр тов тодорхой амлачихсан байгаа.
Sunday, September 17, 2006
Заан оготно
Заан оготны хооронд болсон дайны тухай сонин үлгэр байдаг. Нэг заан нууранд ирж ус уудаг байж. Нуурын хажууд оготны нүх байж гэнээ. Заан ууж ханахаараа хамраараа ус татаж, оготны нүхэнд цутган зугаагаа гаргадаг байж. Оготно ингэхгүй байхыг заанаас олон гуйсан авч дээрэлхүү заан хүчиндээ эрдээд сонссонгүй. Тэвчээрээ барсан оготно заанд дайн зарлана. Заан ч оготныг огт тоосонгүй. Оготно заанд дайн зарласнаа хавийн айл амьтанд хэлж, их тулааны товыг тодорхой дуулгаад холхон нүүхийг сануулав. Гэвч заанд дайн зарласан оготны үгийг хэн тоохов дээ. Ингээд их тулааны өдөр ч болно. Заан хамартаа ус татахад нь нууранд отож байсан оготно хамрын нүхээр орж, уушиг зүрхийг нь урна. Заан тарчлан, тэлчлэн, галзууран, байж ядахдаа айл амьтны гэр барааг хүн малтай нь няц дэвслэн амь тавьдаг. Аймаар реальный үлгэр шүү.
Олон улсын эрх зүйн үүднээс үзвэл оготно хуулиар тогтоосон хэм хэмжээний хүрээнд ажиллаж. Хэлэлцээ хийж үзээд учраа ололцоогүй тул дайн зарлан энгийн иргэдийг дүрвэхийг сануулжээ. Дайтвал дайтсан шиг дайтаж, хорын үндсийг тасалбал тасалсан шиг тасалж. Холливудын мультфильм энэ тэр хажууд нь юу ч биш. Аяа, ардын үлгэр ээ гэж.
Wednesday, September 06, 2006
Гадаад дахь монголчуудын эрх ашиг
Эхлээд 9 дүгээр сарын 5-ны Өдрийн сонин дээр гаргасан мэдээнээс хэсэглэн танилцуулъя. Банзрагчийн Долзодмаа гэдэг хүн уг мэдээг бичжээ.
”Манай улсын харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос гаргасан шийдвэрээр гадаадаас монгол руу ярих vнийн тарифанд өөрчлөлт оржээ. Суурин телефон руу нэг минутад 80 центээр, vvрэн телефон нь 14 цент болсноор урьд өмнөхөөсөө бараг тав дахин нэмэгдсэн болж байгаа юм. Энэ шинэчилсэн vнийн тариф нь есдvгээр сарын 1-нээс эхлэн мөрдөгдөж байгаа. Гэвч vнийн энэ өөрчлөлтөөс vvдэж гадаадаас тухайлбал, АНУ-д суугаа монголчууд нутаг нэгтэнтэйгээ ярих боломжгvй болчихоод байгаа талаар уншигчид мэдээлэл ирvvлэв...” гэжээ.
Мэдээнд дурдсанаар бол суурин утас уруу залгах нь үүрэн утсанд залгаснаас бараг дөрөв тав дахин үнэтэй болж таарч байна. Хаана ч гэсэн суурин утасны төлбөр үүрэн утаснаас арай л хямд байдаг гэж би ойлгодог. Энэ мэдээг харахаар тийм биш байдаг бололтой юм. Бас төлбөр нь 80 центээр нэмэгдсэн юм уу, 80 цент болсон юм уу нэг л ойлгомжгүй оргиод явчихлаа. Манай сэтгүүлчид тоо дурдахаараа дунд нь бантан хутгаад хаячихдаг хандлага ажиглагддаг. За энэ ч яахав.
Гадаадад суугаа Монголчуудын эрх ашиг ийнхүү Монголын төрийн бодлогоос хамааран ийнхүү хохирч эхэллээ. Интернетийн нөлөөгөөр дэлхий даяар харилцаа холбооны төлбөр хямдарч, е-мэйлийн софт ашиглавал өвөр зуураа үнэгүй ярьж, чатлах боломжоор хангагдаж байгаа нь ердийн үзэгдэл болоод уджээ. Монгол байтугай өндөр хөгжилтэй улс орнуудын коммуникацийн салбарууд үйлчилгээний төлбөр хямдрах энэ хандлагаас яаж ч оролдоод мултарч чадахаа больсон. Үүнийг ч ойлгож, дасан зохицохын зэрэгцээ шилэн кабель гэх мэт мэдээлэл технологийн шинэ дэд бүтцэд хөрөнгө хаяж, уг салбар дахь ажилгүйдлын аюулыг гэтлэн давж байх жишээтэй. Монгол улсын Харилцаа холбооны зохицуулах хороо энэ хандлагыг эс тоомсорлон унаагаа ухрах араанд нь оруулжээ. Эс тоомсорлосон уу, эсвэл санаанд орсноороо ухвар мөчидхөн дайрав уу. Хэвлэл мэдээллээр ийнхүү үнэ нэмэх гэж буйгаа урьдчилан мэдээлээгүй, гарч ирэх эерэг сөрөг үр дагаврын талаар бүрэн тооцож чадаагүй, тариф нэмэх үндэслэлээ хэвлэл мэдээлэлд сайтар тайлбарлаагүйгээс үзэхэд лав л энэ Хороо бүдүүн зүрх гарган дайрснаас зайлахгүй. Accountablity буюу иргэдэд бодлогоо тайлбарлаж өгөх хариуцлагаас эд лав мултарч чадахгүй дээ. Гэхдээ манайд энэ төрлийн хариуцлагыг үүрэх, үүрүүлэх харилцаа одоогоор сул хөгжсөн л дөө. Тэр утгаараа энэ хорооныхон азтай улсууд болж таарлаа.
Гадаадад зуу мянга хол давсан монголчууд сууж байна. Тэдний ихэнх нь БНСУ, АНУ, ХБНГУ, Япон, Орос, Хятад гэх мэт Монгол улсаас суух ЭСЯ-дтай газарт байгаа юм. Тэгэхээр УИХ-ын сонгуульд гадаадад байгаа иргэд саналаа өгөх боломж бүрэн байна гэж үзэх ёстой. Монголоос чадалтай, эрчтэй хүчтэй залуучууд хөдөлмөрлөх, сурахаар гадаадад сууж байна. Тэдний ашиг сонирхол Монголын улс төрд тусгалаа олж байх ёстой нь бодоожийн зүйл. Бараг 200 мянга дөхөөд буй сонгуулийн насны эдгээр монголчуудын санал хүсэлт одоогоор Монголын хаана ч биеллээ олохгүй байна гэхэд хилсдэхгүй. Тэдний таван хурууны хумсаа тамтартал ажиллаж, тэмцэж байж олсон мөнгийг хүртээд суухаас тэдний эрх ашгийг Монголд авчрах, хамгаалах, улс төрд тусгаж өгөх талаар та бид гар хумхиж иржээ. Гадаадад байгаа монголчууд дунд юм үзэж, нүд тайлсан, асуудлыг харах харааны өнцөг тэлсэн хүн олон бий. Монголын нэгэн хэв аястай болсон улс төрд ийм хүмүүсийн санал шинэ уур амьсгал авчирна. Энэ нь шинэ типийн улс төрчдийг төрүүлэн гаргах, жалганы улс төрөөс ангижрах боломжийг олгохыг үгүйсгэх аргагүй.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны энэ ойлгомжгүй гэнэтийн Пёрл Харборын дайралт шиг шийдвэрээс болоод Америкаас байтугай Японд суугаа монголчууд хүртэл IP утсаар дамжин холбогдох боломжгүй болоод байгаа юм. Дээр нь бас тав дахин үнэтэй гээд байгаа. Хэнээс ч асуулгүй, хэнтэй ч зөвлөлгүй гэнэ гэнэ аймшгийн шийдвэр гаргаад байдаг ноён Төртэй ингээд заамдалцах хэрэг гарч байна даа.
Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны тухай доорх вэб сайтаас бага сага уншиж танилцах боломжтой байна.
http://www.crc.gov.mn/english/medee.aspx?num=1
Tuesday, September 05, 2006
Азтай улсууд
Японд Ерөнхий сайдынхаа өдөр тутмын ажил амьдралыг сонины нэг буланд өдөр бүр тавьдаг. Өглөө тэдэн цаг тэдэн минутад өргөөнөөс гарав гэдгээс авахуулаад орой өргөөндөө орох хүртэл нь яс дагачихсан товч тэмдэглэл байна. Цаг минут болгоныг нарийн тэмдэглэж, бүр үсээ хаана засуулсан, хаанахын ресторанд ямар улсуудтай хоол идсэнийг хүртэл танд “ховлоод” өгнө. Ер нь л Ерөнхий сайдын өргөөний гадна ажиллаж байхдаа хаагуур юу хийж явааг дурайтал нь бичнэ. Ийм мэдээ өдөр бүр сонингийн “Ерөнхий сайдын нэг өдөр” гэдэг буланд гарна. Ингээд л ард түмэндээ яс тас тагнуулаад цагдуулчихдаг Японы Ерөнхий сайд мөн үйлтэй хүн ээ.
Ингээд харьцуулаад байвал Японы Ерөнхий сайд, парламентч, төрийн түшмэдүүд шиг хөөрхийлөлтэй хүмүүс алгаа. Мөн азгүй улсууд аа. Тоогүй. Эсрэгээр нь манайд бол эдгээр шиг азтай, чөлөөтэй улс алгаа. Үнэ цэнэгүй мэдээллээр дүүрсэн хар шар сониноор дамжин ертөнцийг харахад хүрч буй бид ямар азгүй вэ, ТИЙМ ЭЭ?!