Хэлний тухай зарим бодол

Унгарт явна. Дунай мөрөн дөлгөөхөн урсаж, Буд, Пест хоёр хотыг салгаж, бас нийлүүлнэ. Дунд нь "а” эгшиг жийрэглээд л Будапест болгоно. Аялан явахад бодол хөвөрч, бодлоо тэмдэглэх гэж би өөрөө яарнам.

Хурлын завсар зайгаар доктор Yuval Nova Harari –ийн “Sapiens- A Brief History of Humankind” 2014 номыг олж аваад уншиж байна. Тэгээд хэдэн сарын өмнө нэгэн андтайгаа нэр томъёоны талаар санал солилцсоноо санав.
Доктор Харари тэмдэглэхдээ, “13.5 миллиард жилийн өмнө их дэлбэрэлтээр матер, энерги, орон зай, цаг хугацаа үүссэн агаад орчлонгийн энэхүү тулгуур үзэгдлийн түүхийг физик хэмээн нэрлэдэг. 300 мянган жилийн дараа матери, энерги атом хэмээх нарийн бүтэцтэй нэгдэлд орж, атом нь молекул болон нэгдэв. Атом, молекул болон эдгээрийн харилцан үйлчлэлийн түүхийг хими гэнэ. 3.8 мянган жилийн өмнө дэлхий хэмээх гариг дээр тодорхой молекулууд нэгдэн томорч, нарийн бүтэцтэй организмийг үүсгэв. Организмийн түүхийг биологи гэнэ.” гэжээ. Энд дурдсан “физик, хими, биологи” хэмээх латин гаралтай нэр томъёоны тухайд ийм бодол төрлөө. 

Япон хэлээр физикийг 物理 гэж, химийг 化学 гэж, биологийг 生物学 гэж тус тус хөрвүүлнэ. Физик нь “Биетийн жам ёс”, хими нь “Хувилахуйн ухаан”, биологи нь “Амьд биетийн ухаан” гэж тус тус үгчлэн орчуулагдана. Орчуулаад хармагц эдгээр том шинжлэх ухааны хөвөөнд ирсэн бяцхан оюун ухаанд шууд л бууж байгаа юм. Бид дэлхийн даяар хэрэглэдэг латин гаралтай нэр томъёог мэдээж цаашид ч хэрэглэх боловч хажуугаар нь бас нэг иймэрхүү маягаар орчуулаад хүүхдэд хэлээд байвал тэдний мэдлэгийг цэгцлэхэд тун ч хэрэг болох мэт. Эс тэгвэл физикийн баахан бодлого боддог атлаа чухам “физик” гэж юу вэ гэдгийг ойлгодоггүй хүн гарсаар л байх болно. Модыг хараад ойг харахгүй байна гэдэг ийм л юмыг хэлдэг байх.

Хэлнээс тусдаа мэдлэг үл оршино. Мэдлэг хэлээр илэрч, хэл мэдлэгийг бүтээнэ. Мэдлэгийг хэлнээс салгах ямар ч боломжгүй. Тиймээс хүн хэлээр дамжин мэдлэгт суралцдаг. Суралцахуй нь явцуу утгаар мэдлэгийг эзэмшихэд өргөн утгаараа эрдмийг олж авахад чиглэнэ. Хэлээрээ цэгцтэй сэтгэж бичих нь амжилттай суралцахын үндэс. Өөрөөр хэлбэл, мэдлэг оршдог хэлийг сайтар эзэмших нь суралцахуйн үндэс болно. Тэгэхээр хүн нэгдүгээрт эх хэл, хоёрдугаарт бусад гадаад хэлийг эзэмшсэнээр мэдлэгээс суралцах, цэгцлэх, бүтээх хамгийн гол хэрэгслийг өөртөө олж авдаг байна. Орчин цагийн мэдлэгийг өөртөө шингээсэн хэл бүрт бичгийн хэл буй. Бичгийн хэлийг төгс эзэмшвэл мэдлэгийн ертөнцийн түлхүүр залуу оюунтны гарт ормуй.