Хүүхдэд зориулсан бүтээлийн зохисгүй агуулгад тавьж буй хяналтын тухай- Японы жишээн дээр –
П.Наранбаяр
ЭМОС клубын[1] гишүүн
Шинэ Монгол БДС-ийн гүйцэтгэх захирал
Лодойравсал андын үндсэн илтгэлд зориулан зарим нэмэлт мэдээлэл өгөх боломж олгосон зохион байгуулагч нарт талархснаа илэрхийлье. Энд тавьж буй илтгэлдээ хүүхдэд зориулсан бүтээлийн зохисгүй агуулгад тавих хяналтыг Японы жишээгээр авч үзэв. Япон бол эрх зүйн хувьд Германы эрх зүйн системийг баримталдаг, шүүх тогтолцоо нь Англи, Америкын нөлөө ихтэй тул тус орны жишээгээр дамжуулан өрнө дахины нийтлэг үзэгдлийг олж харах боломжтой гэж үзсэнтэй энэ нь холбоотой.
Хүүхдэд зориулсан бүтээлийн зохисгүй агуулгад тавьж буй Япон улсын тогтолцоог бүхэлд нь авч үзвэл дараах байдлаар ангилж болмоор санагдана. Үүнд, нэгдүгээрт, төрийн зүгээс тавьдаг хяналт. Энэ хяналтыг дотор нь шүүх эрх мэдлийн хүрээнд, гүйцэтгэх засаглалын эрх мэдлийн хүрээнд тус тус авч үзэж болохоор юм.
Хоёрдугаарт, орон нутгийн засаг захиргаанаас тавьдаг хяналт. Муж, хот тус бүрээс гаргасан журмуудыг энэ хүрээнд авч үзнэ.
Гуравдугаарт, төрийн бус байгууллагаас тавьдаг хяналт. Хэвлэлийн ёс суртахууны зөвлөлийн үйл ажиллагаа үүнд хамаарна.
Дөрөвдүгээрт, хэвлэлийн компаниудын хяналт. Үүнд, хэвлэлийн редакторуудын гүйцэтгэж буй үүрэг өндөр юм.
Шүүх эрх мэдлийн хүрээнд хяналтыг хэрэгжүүлсэн тохиолдол Японд ховор байдаг юм байна. Энэ нь хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөний асуудал хөндөгддөгтэй холбоотой бололтой.
Орон нутгийн засаг захиргааны тухайд хүүхдэд зориулсан бүтээлийн зохисгүй агуулгад тавих хяналтыг журмаар зохицуулдаг. Японы нийт 47 мужийн 46 нь энэ харилцааг зохицуулсан журмыг 1950-1970 оны хооронд батлан гаргажээ. Журамд заасан нийтлэг хязгаарлалтаас дурдвал, хүүхдэд зохисгүй ном, тоглоомыг заан тогтоодог, номын дэлгүүрт зохисгүй номыг зарах газрыг тусад нь тавиулахаар журамладаг, хүүхдийг шөнө тодорхой шалтаангүй гадагш гарахыг хориглодог, хүүхдээс хуучин ном, бусад зүйлийг худалдан авахад асран хамгаалагчийн зөвшөөрөл шаарддаг гэх мэт заалтууд байдаг аж.
Хэвлэлийн ёс суртахууны зөвлөл нь орон нутгийн журмууд гарсантай холбоотойгоор 1960-аад онд байгуулагдсан. Японы Хэвлэлийн жижиглэн борлуулалтын холбоо, Хэвлэлийн зуучлалын холбоо, Сэтгүүлийн холбоо, Ном хэвлэлийн холбоо зэрэг байгууллагууд хамтран уг зөвлөлийг бүрдүүлдэг. Жилд 3-5 удаа зохисгүй ном хэмээн зааан тогтоогдсон бол сайн дурын үндсэн дээр борлуулалтыг хязгаарлаж, хориглох үйл ажиллагааг явуулдаг.
Хэвлэлийн компаниуд дээр хяналтын тогтолцоо идэвхитэй ажилладаг. Японд хэвлэлийн редактор нь тухайн хэвлэлийн компаний ажилтан бөгөөд мэргэжлийн өндөр ур чадвар, туршлагатай хүмүүс байдаг ажээ. Тэд зохисгүй агуулга хянах төдийгүй найруулга, утга санааны хувьд тухайн бүтээлийг төгс болгохын тулд их зүйлийг хийдэг. Манайд энэ тогтолцоо сул, бүтээл гаргагч нь өөрөө редактороо хайж олдог тул чанаргүй бүтээл гарах нь олон. Телевиз, радио зэрэг медиа байгууллагад хууль, журмаар тогтоогүй боловч зан заншлын хүрээнд баримталдаг зарчим бий. Үүний жишээ нь бусдыг ялгаварлан гадуурхсан, бүдүүлэг үг хэллэгийг эфирт хэрэглэхийг хориглосон явдал юм.
Зохисгүй агуулгад тавих хяналт нь хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг ямар нэг хэмжээнд хөнддөг тул “сайн дур”-ын шинжтэй байх нь элбэг. Гэвч энэ нь хууль шиг хэрэгжиж чаддаг, мөн орон нутгийн захиргааны байгууллага илүү оролцоотой болохыг илтгэлийг бэлдэх явцдаа ажиглав. Төрийн үйлчилгээг иргэнд хамгийн дөт үзүүлдэг газар бол орон нутаг. Тиймээс орон нутгийн эрх мэдлийг эрх зүйн хүрээнд өргөтгөх нь энэхүү илтгэлийн сэдэвтэй холбоотой болж байна.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
[1] ЭМОС клуб: Өөрийгөө хөгжүүлэх, нийгэмд сайн сайхныг түгээх зорилготой хүүхэд залуучуудад урам өгөх, оюуны бүтээлч үйл ажиллагааг тасралтгүй явуулах зорилгоор 2004 онд байгуулагдсан клуб. ЭМОС гэдэг нь “Электрон Монгол Оюутнуудын Семинар” гэсэн үгийн толгой үсгийг нийлүүлсэн товчлол юм. Байгуулагдсан цагаасаа хойш нийгэмд тустай сайн дурын үйл ажиллагаа олныг зохион байгуулж ирснээс гадна “Өөрийгөө хөгжүүлье” (Төслийн удирдагч: М.Тулгат), “Мэргэжлээ зөв сонгоцгооё” (Төслийн удирдагч: Ч.Лодойравсал), “Амжилтад хүрэх гал эрмэлзэл” (Төслийн удирдагч: П.Наранбаяр), “Япон хөтөч” (Төслийн удирдагч: Г.Суурь) нэртэй номыг хэвлүүлж, олны хүртээл болгожээ. Эдүгээ “Ном унших тухай ном”-ыг орчуулан гаргахаар ажиллаж байна.
No comments:
Post a Comment