Эв хамтын будаа[1] чинь иддэг л хоол байна
Хамар Лодоны бөмбөгөр цагаан гэрт ёстой чимэг сүр нэмэгдэж, луун хээтэй авдар нь шинэ амьдралын бэлгэ тэмдэг болоод хавь төсрийг дөргиүлжээ[2]. Нийгэм журмын сайн сайхан эгээ л гагцхан Хамар Лодонд л төвлөрсөн юм шиг сониучирхан шагшилдана. Ингэх тусам Хамар Лодон авдраа амьтайгаа холбож, өдрийн арван гурав зүлгэж арчаад, хэний айлын дэгжин шар[3] нь хэрэв хумсалж нясалбал манчуурган хамраа зэс улаан болтол цэнтийлгээд нарийн бургасаар шавхуурдаж гардгадаг болжээ.
Хааяа зарим үеийн анд нь Хамар Лодоныд ороод гарахдаа ч авдрыг нь нэг ширвэж, эзнийг нь нэг ёвроод:
- Манай Хамарын гэр ёстой хөдөөдөө диваажин байна даа. “Сайн эмээл агтын чимэг, Сайхан бүсгүй гэрийн чимэг” гэдгээр залуу чавганцаа хоймортоо залах л дутаж байна даа гэж шоолж гардгийг яана.
Хамар Лодон гуч шүргэж яваа залуу тул хэдэн жилийн өмнөөс овооны ар дахь залуу чавганц Жагриймаатай нааш цааш явалцаж ирсэн нь үнэн. Эрх чөлөөтэй цээж тэнүүн амьдрах болсондоо Жагриймаагаа гэрийн чимгээр залахыг хэзээ язаанаас хүсч зүүдэлдэг байна. Хууль ёсоор ханилан суух санаагаа бултайлгасан удаа буй ч залуу чавганц нь толгой сэгсрээд хүлээсэнгүй.
Энэ Жагриймаа гэдэг залуу чавганцын богтолж хайрласан хар хүн нь Намжил заланы сэтэртэй гүүд ногт гүйлгээд[4] толгой даахгүй ялд унаж, хошуу яамны шоронд ясаа тавьсан билээ. Бэлбэсэн хоцорсон залуу бүсгүйг өвчин эмгэг ороогоод байхаар зурхайч ламхайгаас аврал гуйжээ. “Нүглийн үр айхавтар хуржээ. Зүсээ хувилгавал өвчин эмгэг арилж болох юм байна” гэж ламхай айлдсанд залуу бүсгүй сахилын багшаар үсээ оромдуулж, тангараг өргөн сахил хүртээд чавганц болов. Сүм сангийн бүрээ бишгүүрийг сонсон, сан хүжийн үнэрийг үнэртэж сууя гээд овоон ард сан сүргийн[5] айлтай хаяа дэрлэн буудаллажээ. Одоо шинэ амьдрал нь түүний дур сонирхлыг эрхгүй татах болж, Хамар Лодонтой амьдралын жолоогоо хамтатгахыг санаархсан боловч мянган он уламжлагдаад ирсэн хар шарын мухар бишрэл түүний оюун санааг давхар давхар уясан тул үнэн худал ч ам тангаргаа буцах зориггүй. Юу ч гэсэн арван жил хүж зул өргөж байгаад болъё гэж шийджээ.
Үгээ ололцсон Хамар Лодон ч арван жил хүлээхээр болж, луугийн хээтэй авдраа хумх тоос суулгалгүй зүлгэж арчин гял цал хэвээр нь хамгаалж явснаар барахгүй “Жагриймаадаа хоосон хоргын[6] түлхүүр атгуулна уу даа” гээд нимгэн өмсч, шингэн идэж байгаад хөх торгон зувцага[7], ягаан чисчүү бүс, булигааран гутал, ногоон дурдан алчуур зэргээр авдраа дүүргэж л байлаа.
Хүлээгээд удсан арван жил нь хүрээд ирэв. Энэ хооронд хөлс сэвхийх завгүй яарч явсан Хамар Лодон бишгүй хөрөнгөжиж, зарлага барилгадаа ч их гараар хөдөлдөг болоод шинэ амьдралын минь замд гэгээн сар болохгүй ч гэрэлт мөрөө үлдээх нь Жагриймаа юм аа! гээд хуримаа намбатайхан хийхээр шуудаж, адуучин Равжаагийн шарга саарлыг суман даргын мөнгөн эмээлтэй зээлж, бэрийн уналга болгохоор болзож, Жавзмаа хөгшнөөр тэрлэг эсгүүлж, Бадам бэргэнээр боорцог хайруулаад, Хорлоо өвгөнийг түрүү худаар залаад яв яаруу.
Арван жилийг яаж ийгээд өнгөрөөсөн боловч аравхан хоногийг ер өнгөрөөж өгөхгүй Хамар Лодоныг хэцүү хийрхүүлнэ. Гоонь бие хос болж, голомтын зүүнтэй нь бүсгүй домбойх болсон нь шинэ цаг ирээгүй бол Хамар Лодоны зүүдэнд орохгүй явдал аа.
Гэвч дээрээс ирсэн нэг хуудас бичиг энэ сайхан мөчийг зэрэглээ мэт сарниулаад Хамар Лодон залуу чавганц хоёрыг хийгээр хөөрүүлж, хөөсөөр бөөлжүүлэв[8].
“Эв хамтын ёс нь өнөө маргааш биелэгдэх тул улс даяар үсрэнгүй давших хэрэгтэй[9]” гэж хоршоо нийтээр хөдөлгөөн болов. “Хэдий чадалтай бол төдийгөө гаргаж, юу хэрэгтэй бол түүнийгээ авах” нь давшингуй гэгээн ёс газар даа. Намжил заланыг гаргавал хэн ч гээд хүлээх байлгүй. Хоёр толгой ургасан ч хувийн амьдралаа товхинуулъя гэж Хамар Лодон ам нээх зүрх байна уу? Зав байна уу?
Дээрхийн санаагаар үүрийн дарга өрх дараалан хэсч, борцтой айлаас борц нийлүүлж, гурилтай айлаас хүүдийг гөвүүлсээр энэ айлын шанага, тэр айлын дэвэр[10] гэж цуглуулаад хоршооны хөмрөгт хоолон гэр[11] гаргахаар болжээ. Гал тогооны ажилд Хамар Лодон урьдаас барагтай, айлын тогоо харсаар ирсэн. Гэр тэрэгтэй болсноос хойш хоол хош хийж оролдож эхэлсэн боловч олигтой амт бүрдүүлсэн эрин нь тоотой. Эв хамтын будаа гэдэг чинь иддэг л хоол, эрин эрин[12] бэлэн будаа иднэ гэдэг чинь ийм сайхан цаг ирсэнгүй бол Хамар надад хаанаас олдохсон билээ гээд Хамар Лодон чимээгээр нь хөлгүй дэрвэж эхлэв.
Гурван хот дөрвөн усныхан нэг л өдөрт овооны шил дээр төвлөрөн буудаллаад хот балгас шиг болов. Үүрийн дарга айлуудын илүү гарсан тогоог цуглуулж, идтэй бяртай залуусаар няц няц дэвсүүлээд болдын зууханд хүргэж байна. Хоолон гэртэй болсон юм чинь гээд Хамар Лодон байхаас гагц гуулин хойвоо аваачиж өгсөнд ширэм биш бол авахгүй гээд буцаажээ.
Сүрэг ноход хуцаж боорлоод эмс хүүхэд үүд гарахын аргагүй болоод байна. Хамар Лодон ч нохойн аюулаас дөнгөж мултраад үүд таармагц шурхийж орсонд залуу чавганц цай чанан бөгцөгнөж байв. Тогоо дүүрэн даргилах хөх цайнаас эхүүн үнэр сэнх татна.
- Золиг чинь мөн морьтой байна гэж залуу чавганц нь шоолж гарахад,
- Нохойд туугдсангүй бол цайн дээр чинь завдахгүй л дээ гээд Хамар Лодон ханзархай шурхинагаа хормойгоороо бөглөж суув. Хөх цайг нь хөлөртөл ууж суух зуур чавганцынхаа ширмэн тогоог хараад Хамар Лодон гэнэт гэгээрэв. Хамар Лодон хид хид гэсээр,
- Энэ тогоогоо надад өгчих дөө гэж хээ ч үгүй гуйсанд залуу чавганц гайхаж,
- Горьгүй горьгүй гэж толгой дамардав[13].
- Маргаашаас хоолон гэрт цавлацгаах[14] юм чинь энэ муу тогоогоор эцгээн[15] хийх билээ гэж Хамар Лодон хамраа цэнтийлгэхэд,
- Байг цаашаа! Би дутуу нэг эриний хоол идсэн ч цайнаасаа салж чадахгүйг чи ямар мэдэхгүй биш гэж залуу чавганц дурамжхан бөвтнөв.
Тийм ч тийм дээ. Чавганц хүний хамаг эрдэм нь цай гүзээлэх л шүү дээ.
- Ингэе хө. Би гуулин хойвоороо тогоог чинь сольж авъя. Миний тэр хойвонд цай чанаж гайгүй болно шүү.
Чавганц хариу дуугарсангүй. Удаж удаж толгой дохив. Хамар Лодон хагартал хөөрч, үсэрч босоод тогоог сугалав. Зам зуур бүтэн тогоо авдаггүйсэн гэж бодоод Хамар Лодон тогоогоо шидэж явуулаад хар хүчээрээ дэвссэн боловч хөлний ул нь ээртэл өвдсөнөөс биш тогоо нь хэмхэрсэнгүй. Мэнгэтийн хүү дөрвөлжин хөрзөн чинээ чулуу даан ядан авчраад тогооны хүйс тааруулан буулгав. Нас балчир ч ухаан хэцүү. Ширмэн тогоо сүйрч очиход Хамар Лодон маасаганаж инээгээд хөөг ч хамааралгүй түүж хормойлмогц гарч гүйв. Харамсалтай нь гозойсон эрхий үзсэнээс биш хумсан төдий шан ч хүртсэнгүй.
Хамар Лодон толгойгоо ганзагалаад буцаж харихад луун хээтэй авдрыг нь хоолон гэрт зарахаар хасаг ирээд хүлээж байв. Нулимс бөмбөрмөөр болсон боловч залуу чавганцтай ширээ хавчин хооллохыг бодмогц Хамар Лодоны барайсан царай цэлмийж, баясгалан туяараад дуугүй өгч явуулав.
Шинэ цаг юм чинь дээ, хэлбэл хийдэг л юм байна. Маргааш өглөө нь цавын дун нээрэн ч уул усыг баястал дүнгэнэв. Хамар Лодон хоолон гэрийн хатавчийг алхмагц нэг нүд нь залуу чавганц дээр нөгөө нүд нь луу хээтэй авдар дээрээ тусаад авлаа. Түрүү эриний хоол онцгой амттай санагдсан бөгөөд нэн ч “Эв хамтын нийгэмд хувийн хогшил хэрэггүй ч хувийн бүсгүй хэрэгтэй байлгүй. Өдөр судар сонгож байгаад өнөө жилдээ баталбараа авах уу даа?” гэсэн Жагриймаагийнх нь халуун шивнээ Хамар Лодонд бал үмхүүлжээ. Залуу чавганцтайгаа өдөр өдөр шивнэж ярилдах тохиолтой болсон нь Хамар Лодонд мөн ч жаргалтай санагдсан боловч луу хээтэй авдар нь олны хөлд талхигдахыг үзээд зүрх нь жим жим базалхийлнэ.
Зууханд наалдсан хавтас нь шидэж ч мэднэ гээд Хамар Лодон манчуурган хамраа цэнтийлгэхэд залуу чавганц нь түүнийг ёворч аваад “Ингэ тэг” гэв. Хамар Лодон хоол хамаарагчид,
- Гурилын авдраа зуух тогооноос жаахан зайдуулна уу. Халуун илчинд чийгтэй гурил гашилж мэднэ шүү гэж зөвлөгөө тавьсанд авдрыг нь нээрээ зуухнаас зайдуулав.
Хэдий тийм боловч чийгтэй хэрэмд[16] наалдсан авдрынх нь ар хавтас нь хэд хоногт гажиж мушийгаад дорсойтол ангайжээ.
“Эв хамтын ёсонд халуунтай[17] Лодон” гээд үүр аравнаас олон удаа магтаж сайшаав. Гэвч шөнийн гүн болж, амьтны хөл хураагдах цагт Хамар Лодон шингэн будаа шингэсэн хойнох зовиурыг эдлэн нойр холхин хэвтэхдээ,
- Эв хамтын нийгэм маргааш ирчихнэ. Тийм сайхан нийгэм юм чинь миний муу авдраар юу хийх вэ. Лав хэрэггүй юманд гаргаж хаях байх даа. Эв хамтын нийгмийн гадаа хоцрохоороо Намжил залан харин авчихаж мэднэ шүү. Түүнээс л завдъя... гэж олиу солиу бодолд мунхардгийг хэн ч мэдсэнгүй.
Хамар Лодоны бөмбөгөр цагаан гэрт ёстой чимэг сүр нэмэгдэж, луун хээтэй авдар нь шинэ амьдралын бэлгэ тэмдэг болоод хавь төсрийг дөргиүлжээ[2]. Нийгэм журмын сайн сайхан эгээ л гагцхан Хамар Лодонд л төвлөрсөн юм шиг сониучирхан шагшилдана. Ингэх тусам Хамар Лодон авдраа амьтайгаа холбож, өдрийн арван гурав зүлгэж арчаад, хэний айлын дэгжин шар[3] нь хэрэв хумсалж нясалбал манчуурган хамраа зэс улаан болтол цэнтийлгээд нарийн бургасаар шавхуурдаж гардгадаг болжээ.
Хааяа зарим үеийн анд нь Хамар Лодоныд ороод гарахдаа ч авдрыг нь нэг ширвэж, эзнийг нь нэг ёвроод:
- Манай Хамарын гэр ёстой хөдөөдөө диваажин байна даа. “Сайн эмээл агтын чимэг, Сайхан бүсгүй гэрийн чимэг” гэдгээр залуу чавганцаа хоймортоо залах л дутаж байна даа гэж шоолж гардгийг яана.
Хамар Лодон гуч шүргэж яваа залуу тул хэдэн жилийн өмнөөс овооны ар дахь залуу чавганц Жагриймаатай нааш цааш явалцаж ирсэн нь үнэн. Эрх чөлөөтэй цээж тэнүүн амьдрах болсондоо Жагриймаагаа гэрийн чимгээр залахыг хэзээ язаанаас хүсч зүүдэлдэг байна. Хууль ёсоор ханилан суух санаагаа бултайлгасан удаа буй ч залуу чавганц нь толгой сэгсрээд хүлээсэнгүй.
Энэ Жагриймаа гэдэг залуу чавганцын богтолж хайрласан хар хүн нь Намжил заланы сэтэртэй гүүд ногт гүйлгээд[4] толгой даахгүй ялд унаж, хошуу яамны шоронд ясаа тавьсан билээ. Бэлбэсэн хоцорсон залуу бүсгүйг өвчин эмгэг ороогоод байхаар зурхайч ламхайгаас аврал гуйжээ. “Нүглийн үр айхавтар хуржээ. Зүсээ хувилгавал өвчин эмгэг арилж болох юм байна” гэж ламхай айлдсанд залуу бүсгүй сахилын багшаар үсээ оромдуулж, тангараг өргөн сахил хүртээд чавганц болов. Сүм сангийн бүрээ бишгүүрийг сонсон, сан хүжийн үнэрийг үнэртэж сууя гээд овоон ард сан сүргийн[5] айлтай хаяа дэрлэн буудаллажээ. Одоо шинэ амьдрал нь түүний дур сонирхлыг эрхгүй татах болж, Хамар Лодонтой амьдралын жолоогоо хамтатгахыг санаархсан боловч мянган он уламжлагдаад ирсэн хар шарын мухар бишрэл түүний оюун санааг давхар давхар уясан тул үнэн худал ч ам тангаргаа буцах зориггүй. Юу ч гэсэн арван жил хүж зул өргөж байгаад болъё гэж шийджээ.
Үгээ ололцсон Хамар Лодон ч арван жил хүлээхээр болж, луугийн хээтэй авдраа хумх тоос суулгалгүй зүлгэж арчин гял цал хэвээр нь хамгаалж явснаар барахгүй “Жагриймаадаа хоосон хоргын[6] түлхүүр атгуулна уу даа” гээд нимгэн өмсч, шингэн идэж байгаад хөх торгон зувцага[7], ягаан чисчүү бүс, булигааран гутал, ногоон дурдан алчуур зэргээр авдраа дүүргэж л байлаа.
Хүлээгээд удсан арван жил нь хүрээд ирэв. Энэ хооронд хөлс сэвхийх завгүй яарч явсан Хамар Лодон бишгүй хөрөнгөжиж, зарлага барилгадаа ч их гараар хөдөлдөг болоод шинэ амьдралын минь замд гэгээн сар болохгүй ч гэрэлт мөрөө үлдээх нь Жагриймаа юм аа! гээд хуримаа намбатайхан хийхээр шуудаж, адуучин Равжаагийн шарга саарлыг суман даргын мөнгөн эмээлтэй зээлж, бэрийн уналга болгохоор болзож, Жавзмаа хөгшнөөр тэрлэг эсгүүлж, Бадам бэргэнээр боорцог хайруулаад, Хорлоо өвгөнийг түрүү худаар залаад яв яаруу.
Арван жилийг яаж ийгээд өнгөрөөсөн боловч аравхан хоногийг ер өнгөрөөж өгөхгүй Хамар Лодоныг хэцүү хийрхүүлнэ. Гоонь бие хос болж, голомтын зүүнтэй нь бүсгүй домбойх болсон нь шинэ цаг ирээгүй бол Хамар Лодоны зүүдэнд орохгүй явдал аа.
Гэвч дээрээс ирсэн нэг хуудас бичиг энэ сайхан мөчийг зэрэглээ мэт сарниулаад Хамар Лодон залуу чавганц хоёрыг хийгээр хөөрүүлж, хөөсөөр бөөлжүүлэв[8].
“Эв хамтын ёс нь өнөө маргааш биелэгдэх тул улс даяар үсрэнгүй давших хэрэгтэй[9]” гэж хоршоо нийтээр хөдөлгөөн болов. “Хэдий чадалтай бол төдийгөө гаргаж, юу хэрэгтэй бол түүнийгээ авах” нь давшингуй гэгээн ёс газар даа. Намжил заланыг гаргавал хэн ч гээд хүлээх байлгүй. Хоёр толгой ургасан ч хувийн амьдралаа товхинуулъя гэж Хамар Лодон ам нээх зүрх байна уу? Зав байна уу?
Дээрхийн санаагаар үүрийн дарга өрх дараалан хэсч, борцтой айлаас борц нийлүүлж, гурилтай айлаас хүүдийг гөвүүлсээр энэ айлын шанага, тэр айлын дэвэр[10] гэж цуглуулаад хоршооны хөмрөгт хоолон гэр[11] гаргахаар болжээ. Гал тогооны ажилд Хамар Лодон урьдаас барагтай, айлын тогоо харсаар ирсэн. Гэр тэрэгтэй болсноос хойш хоол хош хийж оролдож эхэлсэн боловч олигтой амт бүрдүүлсэн эрин нь тоотой. Эв хамтын будаа гэдэг чинь иддэг л хоол, эрин эрин[12] бэлэн будаа иднэ гэдэг чинь ийм сайхан цаг ирсэнгүй бол Хамар надад хаанаас олдохсон билээ гээд Хамар Лодон чимээгээр нь хөлгүй дэрвэж эхлэв.
Гурван хот дөрвөн усныхан нэг л өдөрт овооны шил дээр төвлөрөн буудаллаад хот балгас шиг болов. Үүрийн дарга айлуудын илүү гарсан тогоог цуглуулж, идтэй бяртай залуусаар няц няц дэвсүүлээд болдын зууханд хүргэж байна. Хоолон гэртэй болсон юм чинь гээд Хамар Лодон байхаас гагц гуулин хойвоо аваачиж өгсөнд ширэм биш бол авахгүй гээд буцаажээ.
Сүрэг ноход хуцаж боорлоод эмс хүүхэд үүд гарахын аргагүй болоод байна. Хамар Лодон ч нохойн аюулаас дөнгөж мултраад үүд таармагц шурхийж орсонд залуу чавганц цай чанан бөгцөгнөж байв. Тогоо дүүрэн даргилах хөх цайнаас эхүүн үнэр сэнх татна.
- Золиг чинь мөн морьтой байна гэж залуу чавганц нь шоолж гарахад,
- Нохойд туугдсангүй бол цайн дээр чинь завдахгүй л дээ гээд Хамар Лодон ханзархай шурхинагаа хормойгоороо бөглөж суув. Хөх цайг нь хөлөртөл ууж суух зуур чавганцынхаа ширмэн тогоог хараад Хамар Лодон гэнэт гэгээрэв. Хамар Лодон хид хид гэсээр,
- Энэ тогоогоо надад өгчих дөө гэж хээ ч үгүй гуйсанд залуу чавганц гайхаж,
- Горьгүй горьгүй гэж толгой дамардав[13].
- Маргаашаас хоолон гэрт цавлацгаах[14] юм чинь энэ муу тогоогоор эцгээн[15] хийх билээ гэж Хамар Лодон хамраа цэнтийлгэхэд,
- Байг цаашаа! Би дутуу нэг эриний хоол идсэн ч цайнаасаа салж чадахгүйг чи ямар мэдэхгүй биш гэж залуу чавганц дурамжхан бөвтнөв.
Тийм ч тийм дээ. Чавганц хүний хамаг эрдэм нь цай гүзээлэх л шүү дээ.
- Ингэе хө. Би гуулин хойвоороо тогоог чинь сольж авъя. Миний тэр хойвонд цай чанаж гайгүй болно шүү.
Чавганц хариу дуугарсангүй. Удаж удаж толгой дохив. Хамар Лодон хагартал хөөрч, үсэрч босоод тогоог сугалав. Зам зуур бүтэн тогоо авдаггүйсэн гэж бодоод Хамар Лодон тогоогоо шидэж явуулаад хар хүчээрээ дэвссэн боловч хөлний ул нь ээртэл өвдсөнөөс биш тогоо нь хэмхэрсэнгүй. Мэнгэтийн хүү дөрвөлжин хөрзөн чинээ чулуу даан ядан авчраад тогооны хүйс тааруулан буулгав. Нас балчир ч ухаан хэцүү. Ширмэн тогоо сүйрч очиход Хамар Лодон маасаганаж инээгээд хөөг ч хамааралгүй түүж хормойлмогц гарч гүйв. Харамсалтай нь гозойсон эрхий үзсэнээс биш хумсан төдий шан ч хүртсэнгүй.
Хамар Лодон толгойгоо ганзагалаад буцаж харихад луун хээтэй авдрыг нь хоолон гэрт зарахаар хасаг ирээд хүлээж байв. Нулимс бөмбөрмөөр болсон боловч залуу чавганцтай ширээ хавчин хооллохыг бодмогц Хамар Лодоны барайсан царай цэлмийж, баясгалан туяараад дуугүй өгч явуулав.
Шинэ цаг юм чинь дээ, хэлбэл хийдэг л юм байна. Маргааш өглөө нь цавын дун нээрэн ч уул усыг баястал дүнгэнэв. Хамар Лодон хоолон гэрийн хатавчийг алхмагц нэг нүд нь залуу чавганц дээр нөгөө нүд нь луу хээтэй авдар дээрээ тусаад авлаа. Түрүү эриний хоол онцгой амттай санагдсан бөгөөд нэн ч “Эв хамтын нийгэмд хувийн хогшил хэрэггүй ч хувийн бүсгүй хэрэгтэй байлгүй. Өдөр судар сонгож байгаад өнөө жилдээ баталбараа авах уу даа?” гэсэн Жагриймаагийнх нь халуун шивнээ Хамар Лодонд бал үмхүүлжээ. Залуу чавганцтайгаа өдөр өдөр шивнэж ярилдах тохиолтой болсон нь Хамар Лодонд мөн ч жаргалтай санагдсан боловч луу хээтэй авдар нь олны хөлд талхигдахыг үзээд зүрх нь жим жим базалхийлнэ.
Зууханд наалдсан хавтас нь шидэж ч мэднэ гээд Хамар Лодон манчуурган хамраа цэнтийлгэхэд залуу чавганц нь түүнийг ёворч аваад “Ингэ тэг” гэв. Хамар Лодон хоол хамаарагчид,
- Гурилын авдраа зуух тогооноос жаахан зайдуулна уу. Халуун илчинд чийгтэй гурил гашилж мэднэ шүү гэж зөвлөгөө тавьсанд авдрыг нь нээрээ зуухнаас зайдуулав.
Хэдий тийм боловч чийгтэй хэрэмд[16] наалдсан авдрынх нь ар хавтас нь хэд хоногт гажиж мушийгаад дорсойтол ангайжээ.
“Эв хамтын ёсонд халуунтай[17] Лодон” гээд үүр аравнаас олон удаа магтаж сайшаав. Гэвч шөнийн гүн болж, амьтны хөл хураагдах цагт Хамар Лодон шингэн будаа шингэсэн хойнох зовиурыг эдлэн нойр холхин хэвтэхдээ,
- Эв хамтын нийгэм маргааш ирчихнэ. Тийм сайхан нийгэм юм чинь миний муу авдраар юу хийх вэ. Лав хэрэггүй юманд гаргаж хаях байх даа. Эв хамтын нийгмийн гадаа хоцрохоороо Намжил залан харин авчихаж мэднэ шүү. Түүнээс л завдъя... гэж олиу солиу бодолд мунхардгийг хэн ч мэдсэнгүй.
(Үргэлжилнэ)
[1] Өвөр Монголд хоол хүнсийг ингэж хэлдгийг бид сайн мэднэ шүү дээ.
[2] Шуугиулжээ
[3] Хүүхдийг Өвөр Монголын нутгийн аялгуунд ингэж хэлдэг юм байна.
[4] Адуу хулгайлахыг ингэж хэлнэ
[5] Сүмийн өмчийн сүргийг хэлж байна.
[6] Авдрын
[7] Нэг зүйлийн дээл
[8] Сарнин алга болох
[9] Маогийн явуулсан Их үсрэлтийн бодлогыг хэлж байна.
[10] Данх
[11] Гуанз. Гуанз гэдэг маань хятад үг юм.
[12] Цаг цагт
[13] Сэгсрэв
[14] Хооллоцгоох
[15] Элэнцгээ хийнэ гэдгийг ингэж илэрхийлдэг ажээ
[16] Хананд
[17] Халуун үнэнч
5 comments:
Дэгжин шараа сайхан өгүүлэл байнаа. Баярлалаа. Хэдийгээр Одон тв-г үзэж байсан ч гэсэн үгийн хадмал тайлбаргүйгээр ойлгоход туйлын бэрхтэй байна. Өмнөх бичлэгийг яв яаруу уншсан болохоор сайтар ухсангүй байжээ.
Хөгжилтэй бас сонирхолтой байна. Үргэлжлэлийг нь хүлээж сууна.
manai baruun mgl tiishee ch bas hooliig budaa gdg. Budaa id gedeg ni hooloo id gesen ug.
yostoi saikhan helleguud bna da. Barag l hols garakh shakhjiishde.Bi metiin mgl oo aldsan humuust barag l gadaad hel unshij bgaa yum shig sanagdsaniig helekh yun.
Neg l soni Natsagdoprjiig unshij bgaa yum shig setgegedel torood bkhii. Duuriasan bj magadgu.
Owor mgl d Lodoidamba ene ter geed MGL zohiolchidiin Owor mgl huwilbar ikh olon bdag gsn.
Tungalag tamir tai aimaar adilkhan zohiol bsan. ner ni yu bilee de?manaikhan orosuudiig duuriaj bichdeg bsantai l adil yum uu da/
Dolgoon Don→Tungalag Tamir g.m
Hyatadin orchin uyeiin utga zohioliin etseg hemeegddeg Lu Xun ii bichsen "A-Q giin unen tuuh" zohioltoi ch bas tustei yum shig sanagdsan shuu. Bas Natsagdorjiin Huuchin huu uguullegtei ch tustei uner hanhlakh shig. Hel nairuulga ni bol yanztai sanagdaad baigaa yum. Mongol helnii nairuulgiig arai iluu zadgai chuluutei bolgokhod iimerhuu hel nairuulgiin shine helberuud, olon Mongol hel ih tustai met bodogddog yum.
үргэлжлэлийг нь хурдан тавина уу please
Post a Comment