Сургуулийн музей

Хэд хоногийн өмнө сургуулийнхаа музейг орж үзэв. Жил хагасын өмнө энд ирчхээд завтай үеэрээ нэг шагайна даа гэсээр яваад өдий хүргэсэн хэрэг. Музей Киото Их Сургуулийн судлаачдын шинжлэх ухаанд оруулсан хувь нэмрийг харуулсан үзмэрүүдээс эхэлж байна. Үүнд Монголтой холбоотой байсан нэгэн эрдэмтний үзмэр анхаарал татав. Иманиши Кинжи. Энэ хүн Япон дахь бич судлалын ухааныг үндэслэж, дэлхийн хэмжээнд үнэлэгдсэн эрдэмтэн. Мөн хайрст далавчтаны төрлийн нэгэн шавьжийг (англи нэр нь Mayfly) судалж, Дарвины байгалийн шалгарлын тухай онолыг үгүйсгэн, зүйлийн хөгжлийн ухаанд шинэ урсгал оруулсан ажээ. Энэ эрдэмтэн үзэхдээ, амьтад өөр зуураа тэмцэлдэж, өрсөлдсөний үрээр урт хугацаанд шалгарч үлдэх бус, өвөр зуураа мөргөлдөхгүй байдлаар идэш хоол амьдрах орчноо сонгож, тус тусдаа оноогдсон орчинд дасан зохицох замаар зэрэгцэн оршдог хэмээжээ. Иманиши Кинжигийн түүвэр ботиуд гэж бий. Үүний 2 дугаар боть нь “Нүүдэлчний тухай онол болон бусад” гэсэн нэртэй. Энэ ботид Дэлхийн хоёрдугаар дайн дуусахаас өмнөх Өвөр Монголын ахуй амьдрал, нүүдлийн мал аж ахуйн судалгааны өгүүллүүдийг нэгтгэн оруулжээ. Иманиши Кинжи Өвөр Монголын малчин айлд удаан хугацаагаар байж, тэдний өдөр тутмын амьдралыг нарийн ажигласны үндсэн дээр судалгаагаа бичсэн байдаг. Түүний нүүдэлчдийн тухай онолыг хальт харахад, тухайн үеийн шинжлэх ухааны нийтлэг үзэл баримтлалын нөлөө их байх шиг санагддаг. Өөрөөр хэлбэл, нүүдлийн аж ахуйг хоцрогдсон хэмээн дүгнэхийн сацуу, нүүдэлчид гэж хэлээд буй боловч ганцхан толгойг тойроод жилийн турш ойрхон газар нүүдэллэдэг. Заримдаа зүгээр л хэдэн аравхан метр газар гэрээ шилжүүлэн барьдаг. Нүүдэлчдийн хийж буй нүүдэл гэдэг нь ямар нэгэн рациональ үндэслэлтэй зүйл биш зүгээр л мухар сүсэг ч юм уу, шашны үндэслэлтэй байх нь элбэг гэх мэтээр дүгнэжээ.
1940-өөд он хүртэл Японы эзэнт гүрэн Манж-Го улсыг байгуулан, түүний харьяанд Өвөр Монголын зүүн хэсэг багтаж байсныг уншигч та сайн мэднэ. Тухайн үед Япон улс Монголыг сонирхож, олон төрлийн судалгаа хийсэн байдаг. 1930-аад онд Дорнод Монголын гол мөрний загасны тухай судалгааны тайлан байдаг. Энэ ном манай үндэсний эрдэмтдийн загас судлалд тодорхой хувь нэмэр оруулсан нь дамжиггүй. Монгол орны гол мөрөнд амьдардаг 70 гаруй зүйлийн загасыг судалж, тодорхойлолт бичин, монгол нэрийг нэг мөр болгон эмхтгэсэн Я.Цэнд-Аюушийн “Монгол орны загас” хэмээх ном 2001 онд хэвлэгдэн гарсан агаад зохиогч уг бүтээлдээ 1930-аад оны япончуудын судалгааг ч мөн ашигласан байдаг. Тухайн үед япончууд Монгол болон Хятадын зүүн хойд хэсгийг судлах зорилгоор Дорно дахины судлалын хүрээлэнг Хаалган хотноо байгуулж байжээ. Хүрээлэнг толгойлж байсан хүн нь Иманиши Кинжи. Тус хүрээлэн дэлхийн хоёрдугаар дайнд Япон ялагдаж, Манж-Го улс болон Өвөр Монголд суурьшсан япончууд буцах хүртэл судалгаагаа үргэлжлүүлжээ. Иманиши Кинжигийн удирдлага доор тус хүрээлэнд судалгаа хийж байсан Үмэсао Тадао тухайн үеийн Өвөр Монголын нүүдэлчин малчны ахуй амьдрал, эдлэл хэрэглэл, монгол хэлний талаар цогц судалгаа хийсэн байдаг. Үмэсао Тадао бол Японд маш нэртэй угсаатан, соёл судлаач. Мөн л Киотогийн Их Сургуулийн эрдэмтэн. Энэ хүний түүвэр ботийн 2, 4 дүгээрт Монголын тухай маш сонирхолтой өгүүллүүд байдаг. Япон хэлтэй эрхэм уншигч завтай үедээ нэг харна биз ээ. Киотогийн Их Сургуулийн урдаа барьдаг хоёр том эрдэмтэн ийнхүү Монголыг судалж, монгол хэл сурч байж. Энэ хоёр эрдэмтэн Япон дахь Монголын угсаатан судлалд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн нь дамжиггүй. Монголын нүүдлийн мал аж ахуйн талаар сонирхол татам бүтээл гаргаад байдаг Конагая Юки хэмээх эрдэмтэн бүсгүй Үмэсао Тадаогийн удирдлага доор Осакагийн Угсаатан судлалын музейд ажиллаж байсан юм билээ.

Музейн бас нэг сонирхол татам үзмэр нь Ангараг гаригийн гурван хэмжээст зураг байлаа. Ангараг гаригийн газрын гадарга уруу 250 км хүртэл ойртож, 40 метрийн нарийвчлалтайгаар 3 хэмжээст зураг авчээ. Нарны аймгийн хамгийн өндөр уул болох Олимпусын /21200 метр өндөр/ зургийг 3 хэмжээсийн нүдний шилээр харахад сүрлэг байна лээ шүү.