МЯСН-н ЭШБХ боллоо

2007 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдөр Монгол Япон төвийн хурлын танхимд “Японы соёл: Уламжлал ба шинэчлэл” сэдэвт Монголын Япон судлалын нийгэмлэгийн /МЯСН/ 2007 оны эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулагдлаа. Энэхүү хурлыг Монголын Япон судлалын нийгэмлэг, Япон улсын Элчин сайдын яам, Монгол Япон төв хамтран зохион байгуулжээ.

Хурлыг МЯСН-н тэргүүн, түүхийн ШУ-ны доктор Ц.Батбаяр, ШУА-ийн Олон улс судлалын хүрээлэнгийн захирал, ШУ-ны доктор Л.Хайсандай нар даргалав. Хурлыг нээж, Япон улсаас Монгол улсад суугаа Элчин сайдын хэргийг түр хамаарагч Х.Кобаяши үг хэлсэн бөгөөд мөн ГХЯ-ны ТЗУГ-ын дарга, Монгол Японы Найрамдлын Нийгэмлэгийн тэргүүн Л.Дашпүрэв, ОУМС-ын холбооны ЕНБД, академич Ш.Бира, ШУА-ийн ОУСХ-ийн захирал, доктор Л.Хайсандай нар уг эрдэм шинжилгээний хуралд баяр хүргэн нээлтийн мэндчилгээ дэвшүүллээ.

Хурлын тусгай илтгэлийг “Япон Монголын буддын шашны улс төрийн нийтлэг үзэл санааны тухайд” сэдвээр академич Ш.Бира гуай тавьж, салхи хагалсны дараа Монголд Японыг тухайлан судалж, энэ улсын соёл, утга зохиол, түүхийг танилцуулж буй дунд залуу үеийн эрдэмтэн судлаач, сонирхогч нар Японы соёл хэмээх өргөн сэдвийг хамарсан илтгэлүүд тавилаа.

Японы Соёл Утга зохиолын Төвийн тэргүүн Д.Төмөрбаатар “Чюүшингүра ба орчин үеийн япон хүн” сэдвээр, зохиолч Г.Аюурзана “Зэн буддизм ба монголчуудын язгуур сэтгэлгээний уялдаа” гэсэн сэдвээр, доктор Ц.Батбаяр “Шиба Рёотаро ба Японы түүх, соёлын зарим асуудал” сэдвээр, ШУА-н ОУСХ-ийн судлаач доктор Б.Сэржав “Японы газар тариалангийн соёл: цагаан будааны тухай” сэдвээр, МУИС-ийн Япон судлалын тэнхимийн тэргүүлэх профессор, доктор Т.Мөнхцэцэг “Япончуудын ус шүтэх ёсон тэдний сүсэг бишрэлтэй холбогдох нь” гэсэн сэдвээр, МУИС-ийн Эдийн засгийн сургуулийн захирал доктор Ч.Хашчулуун “Японы бизнес соёл” сэдвээр, БОЯ-ны мэргэжилтэн П.Наранбаяр “Японы төрийн албаны онцлогийн тухайд” сэдвээр, ШУА-н ОУСХ-ийн судлаач, доктор А.Буянтөгс “Японы уламжлалт соёл: Цайны ёсон” гэсэн сэдвээр, ШУА-ийн ОУСХ-ийн судлаач З.Мэнд “Япончуудын үүсэл ба философи сэтгэлгээний онцлог” гэсэн сэдвээр тус тус илтгэл тавилаа.

1990 оноос хойш манай хоёр орны харилцаа өргөжин хөгжсөөр, өнөөдөр иж бүрэн түншлэлийн хэмжээнд хүрээд байна. Харилцаа, хамтын ажиллагааны энэхүү өрнөл хөгжил, өргөн цар хүрээ, үйл явцыг дагалдан Монголд Япон судлал төлөвшин амжилттай хөгжиж байна. Япон судлалыг цаашид гүнзгийрүүлэх хөгжүүлэх нь зах зээлийн тогтолцоонд шилжиж, урт хугацааны хөгжлийн цогц бодлогоо тодорхойлж байгаа өнөө үед Япон улсын хөгжлийн зүй тогтлыг танин мэдэх, эдийн засаг, боловсрол зэрэг салбарт олсон амжилт, хөгжлийн явцад тулгарсан ижил төстэй бэрхшээлтэй асуудлыг хэрхэн даван туулсан туршлагыг судлан Монгол орныхоо хөгжлийн асуудалд тусган хэрэгжүүлэх нь юу юунаас чухал ач холбогдолтой.

Монголын Япон Судлалын Нийгэмлэг

Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байна

Монголын Япон судлалын нийгэмлэг байгуулагдаад удаагүй байгаа билээ. Тус нийгэмлэг таныг Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байгаа юм байна.

МЯСН-ын 2007 оны хурал 2007 оны 12 дугаар сарын 10-ны Даваа гарагт Монгол Япон төвийн хурлын танхимд өглөө 09:00 цагаас эхлэх гэж байна.

Энэ жилийн хурлаар Японы соёлын уламжлал ба шинэчлэлийн асуудлуудыг түлхүү авч үзэж, энэ сэдвээр тусгай илтгэлүүд тавиулахаар төлөвлөж байна. Тухайлбал, Зэн буддизм, Бушидо, Сумо бөхийн соёл зэрэг сэдвүүдээр тусгай илтгэлүүд тавигдах болно. Түүнчлэн Японы соёлоос гадна Япон хэл шинжлэл, түүх, улс төр, эдийн засаг, боловсрол зэрэг сэдвүүдээр илтгэл хүлээн авах болно.

МЯСН-ын оны хуралд илтгэл тавих хүмүүс 2007 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өмнө илтгэлийн сэдэв, илтгэлийн товчлолоо МЯСН-ийн Гүйцэтгэх захирал Загдцэсэмд ирүүлнэ үү. Илтгэлийг 11 дүгээр сарын 25-ны өдрөөр тасалбар болгон Хурлыг зохион байгуулах комисс хүлээн авах болно.

Холбоо барих утас: 317185, 99884016

E-mail: *zagdtsesem@yahoo.com* <zagdtsesem@yahoo.com>;
pnaranbayar@gmail.com* <pnaranbayar@gmail.com>

Website: http://japanstudymongolia.blogspot.com

* Хурлыг зохион байгуулах комисс*

* 2007.10.25*

Төсөв батлагдахгүй гэнэ үү

Санхүүгийн жил гэж нэг юм байна аа. Японд жишээ нь, жил бүрийн 4 дүгээр сард санхүүгийн шинэ жил эхэлдэг. Манайд бол оны эцэс буюу 12 сард санхүүгийн жил дуусч, дараа оны 1 сард санхүүгийн шинэ жил эхэлнэ. УИХ жил бүрийн 10-р сарын 1-нээс 12 дугаар сарын 1 хүртэл дараа оны төсвөө хэлэлцэж баталдаг. Энэ 2 сарын хооронд төсвөө баталж амжихгүй бол ирэх ондоо Монгол улс зарцуулах мөнгөгүй амаараа шороо үмхэхэд хүрнэ. Хөдөлбөл хөлс явбал янчаан зогсвол зоос. Нурших шаардлагагүй ойлгомжтой асуудал.Гэтэл 2008 оны төсвийг 12 сарын 1-ний дотор хэлэлцэж амжихгүйд хүрээд байгаа тухай өнөөдрийн Өнөөдөр сонины тоймчийн үг буланд нийтэлжээ. Шалтгаан нь,

1. МАХН-ын Их хурал давхцаж, УИХ дахь МАХН-ын гишүүд хурлаасаа чөлөө авснаас төсөв хэлэлцэж чадаагүй

2. Төсөв хэлэлцүүлэх хугацаанд Засгийн газар огцрох гэж байна.

3. УИХ дахь сөрөг хүчин болж буй АН төсвийг батлахын эсрэг байгаа.

Гурван шалтгааныг хувь хүний үүднээс шинжилж харъя.

1. Аль ч улсад эрх барьж буй нам нь төсвөө батлуулж, ЗГ-ийн тогтвортой үйл ажиллагааг хангахын төлөө бүх хүчээ дайчилдаг. Тэд төсвийн хэлэлцүүлгийн хугацаатай давхцуулан аливаа нэг улс төр хийхээс зайлсхийдэг. Гэтэл МАХН энэ удаа тэгсэнгүй. Төсөв хэлэлцэж буй энэ хариуцлагатай үед хурлаа зарлан хуралдуулж, УИХ дахь гишүүдээ өөрсдийн намын хуралдаа татаж орхиж. Улс төрийн хувьд аюултай эрсдэлтэй, хэтэрхий зоримог гэмээр алхам.

2. Нэгдэх шалтгаанаас уялдан хоёрдахь нь гарч ирж байна. Намын дарга солигдсон, Ерөнхий сайд солигдож таарна. Энэ бол нийтлэг жишиг. Гэвч төсвийн хэлэлцүүлэг дундуур энэ нь явагдаж байгаа нь бас л таашаамгүй. Төсвөө батлуулж чадаагүйгээс ЗГ нь огцрох өргөдлөө парламентдаа барьдаг улс орнуудын туршлагыг та бид зөндөө харсан шүү дээ. Нам доторх улс төр Монголын төрийг хатуу чанга барьсаар буйн жишээ энэ.

3. Сөрөг хүчнийхэн төсөв дээр гэдийн, эцсийн мөч хүртэл хөзөр наадах сонирхол байдаг нь парламентат ёс бүхий аль ч улсад байдаг эрүүл үзэгдэл. Тэд төсвийн хэлэлцүүлгийн эцсийн өдөр хүртэл хэлэлцүүлэг маргааныг жонхууруулан сунгаж, эрх баригч намаас аль болох их буулт хийлгэхийг эрмэлздгийг улстөр судлалд аль хэдийн ажигласан байдаг. Харин энэ удаа сөрөг хүчнийхний тавьж байгаа үндэслэл нэлээд ортой санагдлаа. 1-т, Огцрох Засгийн газрын өргөн барьсан төсвийг хэлэлцэхгүй, 2-т, Хэт үрэлгэн төсөл, 3-т, УИХ-р хэлэлцэж батлаагүй одоо тодорхойгүй байгаа олон зүйлээс орлого орж ирнэ гээд төсөвлөсөн байгаа /Оюу толгой зэрэг/ -г тэд буруушааж байгаа ажээ.

Улс төрөөр наадаж болно. Улс орны хувь заяагаар бүү наад.

Япон судлалаар илтгэл тавихыг урьж байна

Монголын Япон Судлалын Нийгэмлэгийн 2007 оны хурал 2007 оны 12 дугаар сарын 5-ны өдөр болно. Энэ жилийн хурлаар Японы соёлын уламжлал ба шинэчлэлийн асуудлуудыг түлхүү авч үзэж, энэ сэдвээр тусгай илтгэлүүд тавиулахаар төлөвлөж байна. Тухайлбал, Зэн буддизм, Бушидо, Сумо бөхийн соёл зэрэг сэдвүүдээр тусгай илтгэлүүд тавигдах болно. Түүнчлэн Японы соёлоос гадна Япон хэл шинжлэл, түүх, улс төр, эдийн засаг, боловсрол зэрэг сэдвүүдээр илтгэл хүлээн авах болно.

МЯСН-ын оны хуралд илтгэл тавих хүмүүс 2007 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өмнө илтгэлийн сэдэв, илтгэлийн товчлолоо МЯСН-ийн Гүйцэтгэх захирал Загдцэсэмд ирүүлнэ үү. Илтгэлийг 11 дүгээр сарын 25-ны өдрөөр тасалбар болгон Хурлыг зохион байгуулах комисс хүлээн авах болно.

Холбоо барих утас: 317185, 99884016

E-mail: *zagdtsesem@yahoo.com* <zagdtsesem@yahoo.com>;
pnaranbayar@gmail.com* <pnaranbayar@gmail.com>

Web: http://japanstudymongolia.blogspot.com

* Хурлыг зохион байгуулах комисс*

Элбэгдорж найр тараав

МАХН-ын 25-р Их хурал сонингуудын нэгдүгээр нүүрийг эзлээд хэд хонолоо. Төрийн эрхэнд байгаа том нам болохоор нийгмээрээ анхаарч байгаа нь ч аргагүй. Сонин, ТВ-нүүд МАХН-р давалгаалаад эхлэхээр АН гээд бусад улс төрийн хүчин ёроолд живэн, олны анхаарлаас хэсэг холдоход хүрэв.

Сонингийн эхний нүүрнээс хэд хоног холдлоо л бол улс төрийн хүчнүүдэд том цохилт болох нь мэдээж. Кока кола гэсэн сурталчилгаа хаа сайгүй байдагтай л адил. Тэд байнга анхаарлын төвд байх ёстой.

Тэгээд л Элбэгдоржийн “678 авилгач” гэсэн дайралцаан гарч ирсэн хэрэг. Энэ үг бол манай хэвлэлийнхний хэлээд байгаа зүгээр ч нэг амны хийгээ сул гарган бурсан хэрэг биш. МАХН-ын мэдээллийн давалгааг сааруулах, улмаар АН-ын даргын хувьд сонины тэргүүн нүүр, зурагтын мэдээнүүдийн алтан цаг, аа мөн Ху намын Их хурлын сурвалжлага дундуур Элбэгдорж орж ирэх гэсэн улс төрийн арга техник юм даа. Цагаа олоод дуугарчихсан болохоор өнөөдрийн сонингуудаар эхний нүүрэнд л Ху намын хурлын мэдээний хажууд Элбэгдорж заларч байна. Түүнийг загнасан, зүхсэн, егөөдсөн өгүүллүүд шил шилээ даган хөвөрч эхлэв.

МАХН-аар давалгаалсан мэдээллийн шуурга Элбэгдорж орж ирснээр намжиж эхлэв. Айлын найранд нутаг усаараа нэг цуглачихсан байхад нэг хэлэмгий нөхөр орж ирээд “Та нар муусайнууд бүгдээрээ хулгайч нар” гээд доромжлоод гараад явчихвал найранд ирсэн зочид бүгд уурлах нь зүй. Доромжилсон нөхрийг гадаа гарч навс балбахаар аягүй бол бүгдээрээ гадагшилна даа. Тэгээд сүр дуулиантай эхэлсэн найр тарж байгаа юм.
Улс төрд ч бас найр тараах үзэгдэл гарч байна.

Хэвлэлүүдийн тухай буюу мэдээллийн резонанс

БҮГДЭЭРЭЭ сайт дээр завгүй хүмүүст зориулан өдөр тутмын сонины тоймыг хүргэдэг. Сонин сайхан буланд маусын пойнтоо аваачихад хэвлэлийн тойм гээд бэлхэн байж байгаа. Энэ буланд манайд албан хаагчдын сонин гэж нэрлэгддэг “Өдрийн сонин”, “Зууны мэдээ”, “Өнөөдөр” сонингуудын өдөр тутмын дугаарыг тоймлон бичдэг юм.

Сонин тоймлоно гэдэг ярвигтай ажил бололтой. Бүгдийг нь гүйлгэн уншина, дээр нь бас сонирхолтой агаад чухал мэдээллүүдийг тогтож унших ёстой. Уншчихаад хамгийн чухал гэсэн сэдвүүдийг цойлдон авч уншигчиддаа тоймлон хүргэнэ.

Монгол оронд “эзний сэтгүүл зүй” үйлчилж байна гэж нэгэн сэтгүүлч халаглаж байсан. Энэ ч ортой үг. Сонингоор хэн нэгнийг магтах, аль эсхүл муулан “буудах” хүртэл эрх чөлөө таны өмнө байна. Харин танд мөнгө л байх ёстой гэнэ. Хэн мөнгө төлнө түүнд хөгжим тоглож өгнө гэсэн зарчим л даа.

Сонингуудын эхний нүүр гэдэг онцгой ач холбогдолтой. Эхний нүүрт тавьсан мэдээнүүдийг харьцуулан харахад л Монголын нийгэмд өнөөдөр ямар асуудал тулгараад байна, дөрөвдэх засаглал болсон хэвлэл мэдээлэл ямар мэдээллийн шуурга үүсгэж, ямар улс төрийн хүчнийг буудаж байна гэдэг нь шууд харагддаг. Жишээ нь, хэд хоногийн өмнө Монгол банкыг тойрсон мөнгөний дуулиан энэ гурван сонины эхний нүүрт заларч байв. Өнөөдрөөс эхлээд Хувьсгалт намын Их хурал, тэгээд бас гурилын үнийг зохиомлоор өсгөснийг буруушаасан мэдээллүүд гарах боллоо. Эхний нүүрт хэвлэгдсэн мэдээллүүд богинохон настай боловч нийгэмд мөрөө гүн гүнзгий үлдээдэг жамтай. Өдөр тутмын бүх хэвлэлээр иймэрхүү хурц асуудлыг нэг дор нэг цаг минутад нийгэмд чиглүүлэн бөмбөгдөөд байвал мэдээллийн резонанс үүсч, хүн бүхний мэддэг сонирхдог, ашиг сонирхлоо илэрхийлдэг, бухимддаг сэдэв болон хувирдаг байна. Энэ том мэдээллийн давалгаа ямар нэгэн хүн, улс төрийн хүчин, байгууллагыг ангуучлан, скээп гоут буюу золиосыг хайж байдаг.

Сонинг бид тоймлон хүргэхдээ ийм л зүйлийг анхаарч байгаа юм. Ойрын хугацаанд, албан хаагчийн сонингийн хүрээнээс хальж, энгийн иргэдийн авч унших дуртай шар сонингийн хүрээнд халдах бодолтой байна. Шар сонин гэдэг нэг бодлын сонирхолтой талбар. Тэнд олон хүн окопноос бие биенээ буудаж, энд тэндгүй бор шувуу нисч, аа бас томчуудын ярих дуртай хаалттай сэдвүүдийг ч нээлттэй тавьсан байдаг.

Жижиг бодрол

Хэдэн сарын өмнө гэртээ түлхүүрээ орхисон чигээрээ төмөр хаалгаа хааж орхисон юм. Хаалгаа эвдэж орохоос өөр аргагүй боллоо. Бүргэд хаалга засварыг дуудлаа. Дороо л ороод ирэв. “Цоож эвдээд ахиад шинээр тавихад тэд эдэн төгрөг ш дээ” гэж байна. Би ч “Болно оо, хурдан гэрт оруулаад аль” гэлээ. Мэргэжлийн хүмүүс ч бахархмаар хурдан ажиллаж байна. Цоожны голыг дор нь салам цохиж эвдээд, шинэ гол оруулан эвтэйхэн засаад өгөв. Ингээд л гэртээ орлоо. Орсон хойноо бодоод байх нь ээ, хаалга эвдсэн нөхөд надаас “Энэ гэрийн хүн мөн үү?”, “Хэн гэдэг вэ, биеийн байцаалт байна уу?” гэж нэг ч асуугаагүйг санав. Хэрвээ би хулгайч байгаад, орох гэсэн айлынхаа хаалгыг эвдүүлсэн бол ердөө л арван мянган төгрөгөөр том хулгай хийж болох байж.

Саяхан нэг танилтайгаа ярих хэрэг гараад, холбоо барих хаягийг нь хайлаа. Ажлын газрыг нь мэдэх тул лавлахаас асууж олоод тийш нь утасдлаа. Нэг эмэгтэй авч байна. Танилынхаа нэрийг хэлээд холбоод өгөөч гэтэл миний нэр усыг ч асуулгүй шууд л гар утсыг нь хэлээд өгөв. Монголд бол үүнд гайхаад зүйл алга. Хамт ажилладаг нөхөртэй нь ярих хэрэгтэй байна гэж нэг хүн ярьсан. Тэгэхээр нь гар утсыг нь заагаад өгчихсөн. Ингээд л болоо. Харин гадаадад бол хувь хүний гар утасны дугаарыг танихгүй хүнд өөрийнх нь зөвшөөрөлгүй заагаад өгнө гэдэг түнжин хагарахад хүргэж мэднэ. Хувь хүнд хамаарах мэдээллийг хэн нэгэнд дураараа зааж өгнө гэдэг эрүүл хүний хийх алхам бус гэнэ.

Ер нь монголчууд бид их энгийн харилцааны соёлыг эрхэмлэдэг. Өөрөөс залуу хүнийг “миний дүү”, “миний хүү” гэж дотночилно. Танихгүй улсууд нэг дор цуглавал, удаж төдөлгүй яриа өрнүүлэн дотносоод авна. Алсын замд гарвал авч яваа хоол хүнсээ хүнийх минийх гэлгүй хамт ууж иднэ. Жижиг сажиг аар саарханаар бусдыг гоочлохгүй. Энгийн тэнүүн тайван амгаланг эрхэмлэнэ. Улаанбаатарт байгаа миний аавд гээд л хаяглачихад захидал нь яаж ийж байгаад эзэн дээрээ оччихсон тухай нэг хөөрхөн кино байдаг ш дээ.

Нийгэм хөгжих тусам хүний харилцаа нарийсч бие биенээсээ зөвшөөрөл авах, магадалж нягтлах нь ихэсдэг бололтой. Хөгжингүй орнуудад өмгөөлөгч, хуульчид өндөр орлоготой байдаг нь үүнтэй холбоотой. Монголын нийгэм ч энэ хандлагыг тойрч гарахгүй биз ээ.

Аваргын балгас

Хэнтийгээр яваад ирлээ. Аймгийн онцлогийг нь санаанд орсноороо жагсаачихъя. Эзэн Чингисийн төрсөн нутаг, Галшарын угшлын адууны өлгий нутаг, хойд хэсгээрээ буриад зонтой, Дадал сумын цөцгий Монголд номер нэг, буриад талхаараа алдартай, мойлтой тос нь салахын аргагүй амттай, Монголын хамгийн олон малтай малчин байдаг за тэгээд Өндөрхаан хотынхон Монголд хамгийн их дугуй унадаг гээд олон онцлог байна аа. Түүний дээр Хэнтийн Мөрөн сумын хүнсний ногоо аймагтаа толгой цохидог, Дэлгэрхаан сум дотоодын аялал жуулчлалын томоохон төв гээд “Нэг баг нэг бүтээгдэхүүн, нэг сум нэг бүтээгдэхүүн” хөдөлгөөн ер нь энд тэнд өрнөөд байгаа шинжтэй.

Улаанбаатар Өндөрхааны хооронд энхэл донхол, нүх жалгагүй шахалт сайтай Мянганы замыг хэдийн тавьжээ. Өндөрхааны төв талбайд Чингис хааны зэс хөшөө, хэдхэн метрийн цаана замын нөгөө талд Чингис хааны боржин хөшөө сүндэрлэнэ. Зэс хөшөөг 800 жилийн ойгоор босгосон гэх ба бараг 100 орчим сая төгрөгөөр боссон бололтой. Монгол оронд маань мөн ч олон хөшөө босч байна даа. Тэгсэн атлаа гадны тусламжид дулдуйдсан хэвээр л байгаа шүү дээ.

Өндөрхаанаас баруун тийш гараад зуун гуч орчим км давхиад Хэрлэний Хөдөө арал орно. Хэрлэн баян улаан хэмээх хааш хаашаа 30 орчим км үргэлжилсэн нурууны үзүүр, Хэрлэн, Цэнхрийн голын огтлолцох бэлчир нутгийг ингэж нэрлэдэг. Хэрлэний хөдөө арлыг Монголд мэдэхгүй хүн бараг байхгүй. “Их хуралдай хурж, хулгана жил гуран сард Хэрлэний хөдөө арлын Долоон болдог Шилхэнцэг хоёрын зуур ордос бууж бүхүйд бичиж дуусгав” гэж алдарт Монголын нууц товчоо өндөрлөдөг шүү дээ. Тиймээс л Монголын нууц товчооны 750 жилийн ойг энд тэмдэглэж, хөшөө босгосон байдаг. Хөшөөний дэргэд Монголын эзэнт гүрний үеийн түүх, археологийн олдворуудыг харуулсан хөөрхөн музей босгосон байна. Музейн үзмэрүүд их сонин. Монгол цэргийн нууц зэвсгийн нэг болох сөргө, тахилгын амьтны ясны үлдэгдэл, хэлхээ хуяг гээд л. Хөшөөнөөс жаахан алхаад Аваргын балгасанд хүрнэ. Аваргын балгасыг тойруулаад хамгаалалтын төмөр хашаа хатгажээ. 1.5 км х 500 метрийн хэмжээтэй нэлээд том хашаа байна. Хашааны цаана Аваргын рашаан гэж дотор сэнгэнүүлсэн рашаан оргилдог юм байна.

Аваргын балгасыг анх 1960-аад онд их эрдэмтэн Хөдөөгийн Пэрлээ малтан гаргаж, судалгааны хүрээнд оруулжээ. Түүний дараа Японы эрдэмтэн Шираиши нар 2000 оноос хойш судалж, Чингис хааны орд өргөө энд байсныг баттай тогтоожээ. Үүнийг Японы сонингууд нэг хэсэг Чингисийн булш олдлоо гэж эндүү мэдээлэн шуугиж байсан тал бий. Чингисийн орд 17 х 17 метр хэмжээтэй том хэмжээний цац байсан агаад түүний дараа Өгөдэй хааны орд, эцэст нь Монголын их хаадын тахилгын сүм байсан ажээ. Өгөдэй, Мөнх, Есөнтөмөр нар энд хаан ор суусан гэдэг. Харин 15-р зууны үед хаадын тахилгын сүмийг эдүгээгийн Өвөрмонголын Эзэн хорооноо шилжүүлжээ. Чингисийн тахилгын сүм ийнхүү Эзэн хороонд шилжсэн нь Даян хаанаас өмнө Монголын төр самуурч, дор бүрнээ толгойгоо мэдсэн амбиц ихтэй ноёдын хэрүүл тэмцлийн үетэй холбоотой бололтой.

Аваргын балгас цагтаа төмөр боловсруулдаг дархны олон газартай, хятад маягийн байшингууд, өргөн гудамтай подхийсэн суурин байсан гэж Шираиши гуай хэлж байсан. Одоо бол дэрс ургасан дэнж газар бүхий эзэнгүй талаас өөр юу ч алга. Пэрлээ гуайн цагтаа малтлага хийгээд булалгүй орхисон ч он цагийн элээлтэд бараг эдгэчихсэн хоёр хонхор газар, Японы эрдэмтдийн малтлага хийгээд эгүүлэн булж, тэмдэг болгон тавьсан хэдэн чулуунаас өөр нүдэнд торох юм алга. Хорвоо хоосон гэж өвгөд маань ярьдаг.

Bayan-Ulgiiguur yavav

Баян-Өлгий аймгаар сая явлаа. Гоё юм аа. Дээр нь бас яг гадаадад ирчихсэн юм шиг. Казак хэлээр а ч байхгүй болохоор. Нүцгэн улаан уулс эмжсэн Ховд голын эргээр 69 машинтай довтолгов. Нов ногоохон энгэртэй дэнж, майлс модод, цаана нь Алтайн сүрлэг уулс. Давхисаар Ногооннуур суманд очив. Тэндээсээ Байболат гэдэг малчин айлд зочиллоо. Казак гэр монгол гэрийг бодвол хана өндөр, хамаагүй том юм байна. Хонин холбоосоор урласан нарийн хийцтэй өнгө өнгийн хээ хуар бүхий хананы аравч, ширдгийг бүгдийг нь гэрийн эзэгтэй гараар урладаг гэнэ. Уужим гэр өвөлдөө хүйтэн тул намхан шавар байшинд нүүн сууна. Гэрийн хаалганы нугас Монголд баруун талдаа байдаг бол энд зүүн талдаа юм. Гэрт орохдоо гутлаа тайлна. Зочид хойморт сууж, гэрийн эзэн зочны зүүн талаар эсхүл доор нь суух юм. Алчуур хулдаас зэргийг газар дэвсээд, өнгө өнгийн чихэр боов, цагаан идээ тавьж зочилно. Бидний амталж дадсан өрөм таргаас арай өөр цагаан идээ ч байх юм. Жишээ нь шар тостой хольж багсарсан тараг байх жишээтэй. Оройн хоолонд ялз чанасан хонины толгой, мах, ходоод идлээ. Цус цутгадаггүй юм байна. Хонь гаргах арга нь биднээс өөр байдагтай холбоотой бололтой. Казакын адуу шавилхан, зан чанар номхон. Хазаар ногт, эмээл тохмын гангараа манайхаас арай өөр гээд яриад байвал дуусахгүй.

Баян-Өлгийгөөр нэг очоод үзээрэй. Гадаадад ирсэн мэт сэтгэгдэл төрөх вий. Тэгээд бас эндхийнхэн тун зочломтгой найрсаг улс юм байна.

Робокон тэмцээнд Монгол улсыг тeлeeлeн оролцох багийг ЭМОС клуб дэмжив

Робокон хэмээх долоон жилийн өмнө шинээр мэндэлсэн үгийг уншигч та лав дуулсан биз ээ. Робот контэст гэсэн англи үгийн эхний үеүдийг нийлүүлээд бүтээчихсэн хэрэг. Тусгайлан зассан дэвжээн дээр хүнээр удирдуулаагүй роботууд цагираг булаалдан шонд зоож оноо авдаг тэмцээн. Нэгэнт хүн удирдахгүй тул роботууд бичигдсэн програмд үндэслэн, дэвжээн дээрх зам, өөрийн талын цагираг, шон зэргийг бие даан олж шонд цагираг углан оноо авснаар тэмцээнд ялагч болдог. Эсрэг талын роботууд яг нэг адил дэвжээний нөгөө хагаст энэ ажлыг шуурхайлна. Дундуур нь эсрэг талын оноо хийгч ажилчин роботуудын хөлийг тушин хөдөлгөөнгүй болгодог террорист роботууд хөлхөлдөнө. Дэвжээний гадаа роботууддаа зориулан хүрээн дээр цагираг аваачиж тавьдаг удирдлагатай робот барьсан нэг залуу тойрон гүйнэ. Роботууд хүний тусламжгүйгээр дэвжээн дээр үзэж тарж байгааг харахад аймаар ч юм шиг, бахархмаар ч юм шиг.

Тус тэмцээнийг Ази Номхон далайн техник мэргэжлийн их дээд сургуулиудын хооронд жил бүр зохиохоор долоон жилийн өмнө Япон улсаас анх санаачилахад Монгол улс энэ тэмцээнд оролцохоор хамгийн түрүүнд гар өргөн, дотооддоо тэмцээн зохион байгуулснаар манай улсын хувьд долоо дахь тэмцээн болж байгаа юм байна. Харин олон улсын хувьд бол зургаа дахь тэмцээн ажээ. Шинэ юмыг соргог хүлээн авч, өндөр технологийн тоймгүй олон ололтыг биедээ шингээсэн “амьтай” роботуудыг бүтээхээр зориг шулуудсан Монголын инженер залуусын гал эрмэлзлийг бахдууштай, магтууштай.

Энэ жил МУИС-ийн МТС-ийн “Соёмбо” баг Үндэсний хэмжээний тэмцээнд түрүүлж, Ханой хотноо зохиогдох Робокон 2007 тэмцээнд оролцох эрхээ олж авчээ. АНД-н 20 гаруй орны шилдэг багуудтай Монгол залуусын бүтээсэн “өөрөө шийдвэр гаргачихдаг” сүрхий роботууд өрсөлдөх нь. Нөгөө талын роботууд ч гэсэн хүчтэй, ухаантай айхтар эд байж таарна. Ер нь ширүүн тэмцээн болох нь.

Манайхны ухаалаг роботуудын түүхий эд ангийн ихэнх нь Бээжингийн зах, Зуун айлын зах дээрээс боссон гэх. Хөгжилтэй орныхны мөнгөтэй багтай харьцуулахад гудамжны хог дээрээс шахуу робот босгочихдог Монгол залуусын хатан зориг, чадвар бахархалтай.

Соёмбо багийг МУИС, МЦХК гээд хэд хэдэн газрууд ивээн тэтгэсэн аж. Харамсалтай нь хөрөнгийн хэмжээ хязгаарлагдмал, цаг хугацаа давчуу. Олон улсын тэмцээнд баг бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ оролцох нь амжилт гаргах хамгийн том нөхцөл. Вэб орчинд өвөр зуураа холбогдсон ЭМОС клубын залуус чадах хэмжээгээрээ клубээсээ болон хувиасаа хандив цуглуулан Соёмбо багт өчигдөр гардуулж өглөө. Дэм дэмэндээ дээс эрчиндээ.

Вьетнамын тэнгэрт Монголын сүлд дуулал эгшиглэх болтугай. Соёмбо багтаа амжилт хүсье. Монголын оюун бадрах болтугай.

Жич: Зургийг удахгүй байрлуулна.

Мань эр баригдчихжээ.

Дунд сургуульд байхад акт бичүүлчхээд хичээлээ таслах тохиолдол байдаг байлаа. Тэгээд баригдчихвал...

Их аварга Дагвадорж зүүн тохой, нурууны ясны хугаралттай гэсэн онош тогтоолгон зуны жюнгёод /сумогийн үзүүлэх тоглолт/ оролцохгүй гэж Сумогийн холбооноос чөлөө авсан байж л дээ. Гэтэл мань нөхөр сая ирэхдээ Монголд ирж амарч байсан хөл бөмбөгийн од агсан Наката Хидэтошитэй бөмбөг өшиглөж байгаад япончуудад баригдчихаж. Монголын телевиз, сонингоор нэг Накататай хамт хөл бөмбөг тоглож байгаа Асашёорюүг гаргасан хэрэг л дээ. “Яс хугаран хэвтэрт орох шахуу болсон” аварга эр хүн нүүр дүүрэн инээчихсэн хөл бөмбөгийн талбайд үзэж тарахыг хорвоогоор нэг цацаж орхижээ. Яах ч аргагүй факт.

Их аварга маань өнөөдөр Японд буцаж очингуутаа Сумогийн холбооны ерөнхийлөгчөөс уучлал гуйсан байна. 8 сарын 1-нд тус холбооны Удирдах зөвлөл хуралдаж, Их аваргыг Такасаго ояката багштай нь хамт донгодохоор болжээ.

“Цэр нь цээжинд бөөр нь бөгсөнд байг“гэдэг байх аа. Нууц товчоонд нэг ийм үг байдаг санагдаад хальт хайтал гарч ирдэггүй. Эрхэм уншигч олчихвол коммент үлдээгээрэй.

Зургийг Майничи сонин 2007 оны 7 дугаар сар 30

Орхоны хөндийгөөс Хэрлэн тэгээд Туул

Зун цаг хөдөөгүүр явах ажил их гарч байна аа. Интернэт шагайх цаггүй болж байгаа нь жаахан тиймхэн. Сайн хүн явснаа, муу хүн идсэнээ. Сайн хүн болох гэж аяны богцоо задалнаа. Тэгээд суусан цэцнээс явсан тэнэг гэдэг шиг Монголын түүх соёл, байгалийн онцлогийг сонирхдог хүнд санал болгочихмоор нэг маршруттай болоод авлаа.

УБ- Хархорин - Эрдэнэ зуу- Хөшөө цайдам-Өгий нуур-Хар бухын балгас гээд хоёр өдрийн дотор машинаар тойрч болж байна. Хархорин, Эрдэнэ зуу ч яахав ойлгомжтой. Харин Эрдэнэ зуугаас 30-аад км чанх хойш давхиад Хөшөө цайдам дахь Билгэ хаан болоод Кюльтэгиний гэрэлт хөшөөг сонирхвол зүгээр. Эдүгээ Туркын Засгийн газрын хамтын ажиллагаагаар эдгээр хөшөөг бороо салхинаас хамгаалах байшин барьж, Түрэгийн үеийн чулуун дурсгалыг хамгаалах ажил ид явагдаж байгаа юм байна. Энэ найман сард гэхэд эдгээр ажил бараг хийгдэж дуусна гэж дууллаа.

Хөшөө цайдамаас хойшоо 20 илүү км давхиад талын үзэсгэлэнт цэнхэр нуур Өгий дээр очно. Энэ нуур ховордсон нүүдлийн шувуу ирж үрждэгээрээ дэлхийн хэмжээнд алдартай агаад тэр ч утгаараа Рамсарын конвенцид бүртгэгдсэн олон улсын ач холбогдолтой уст намгархаг газар болно. Эндээс зүүн хойш гарч давхиад Булган аймгийн Дашинчлэн сумын нутагт ороход 10-р зууны үеийн Киданы нийслэл байсан Хар бухын балгасыг үзэж болно. Хар бухын балгас дүнсийн байгаа энэ тал Киданы үед усаар арвин, хичнээн сайхан тал байсан бол. Цогт хунтайжийн цагаан байшингийн туурь эндээс бас холгүй.

Монголын өндөрлөг тал эрт цагаас нүүдэлчдийн өлгий болсон нутаг. Монгол аймаг хүчирхэгжин, Чингис хаан Хэрлэнгийн хөвөөнөө мэндлэх хүртэл Орхон голын хөндийд Түрэг, Кидан зэрэг нүүдэлчид төр улсаа байгуулж ирж. Чингисийн үед Хэрлэн Ононгийн бэлчир газарт төр улсын төв шилжиж, түүний дараа Өгөдэй хааны үеэс Орхон голд эргэн төвлөрч, 17 дугаар зуунаас Туулын бэлчирт ирж эдүгээгийн Улаанбаатартай золгосон гэж үзэж болох болов уу. Орхоны хөндийгөөс Хэрлэн тэгээд Туул. Голоо дагаж ирсэн хөгжил. Ус элбэгтэй газарт хөгжил, төвлөрөл явагддаг гэж ярьдаг.

Монголд үзэх газар юутай их. Аргагүй л агуу уудам юм даа. Морьтой болоод завтайсан бол.

Бултаар бүтээх эрин

Үмэда Мочио гэдэг хүний ВЭБ-ийн эволюци, Чикума шиншё 2006 номыг зав чөлөөгөөрөө харлаа. Би ер нь блог дээрээ компьютерт паг хүн гэдгээ олонтаа дурдаж ирсэн хүн. Тэгээд энэ чиглэлээр бичсэн зүйлийг шагайж харалгүй хажуугаар нь явдаг байжээ. Харин ойрноос БҮГДЭЭРЭЭ Сайт дээр хааяа юм бичдэг болж, ер нь энэ ВЭБ ертөнц дээр юу болоод байгааг бага сага олж мэдэх санаатай энэ номыг андаасаа зээлэн авч уншсан юм. Ерөнхий санаагаа ойлгомжтой цэгцэлж бичсэн нь таалагдлаа. Мөн над шиг нэтийн талаар маруухан мэдлэгтэнд таарсан хялбар тайлбартай ном байв. Харин номын сүүл хагас нэлээд нуршуу болсон санагдлаа. Гол санааг зангидъя.

Интернэт, компьютерийн технологи тасралтгүй хямдарч, жирийн хэрэглэгч төсөрхөн зардлаар өндөр хурдтай интернэт ертөнцөд чөлөөтэй аялах боломжтой болов. Энэхүү IT дэвшил нь жирийн иргэд нэт ертөнцөд дуу бичлэг видео чөлөөтэй оруулж байрлуулах (You Tube), үзэл бодлоо үнэгүй нэт талбарт дэлгэх (e-blogger) боломжийг олгож, өнөөдрийг хүртэл дангаар ноёлж ирсэн мэргэжлийн мэдиа (телевиз, радио, сонин, сэтгүүл)-гийн орон зайг ганхуулж эхлэв. Мэдиа салбарын мэргэжлийн болоод мэргэжлийн бусынхны энэ зөрчилт харилцаа цаашид ч өрнөж, мэргэжлийнхний гар дор байсан мэдээлэл хязгааргүй цацагдах болж, хэн нэгэнд нь заавал хүрдэг тогтолцоо ноёлно гэж үзжээ.

Мөн нэтэд орсон хэрэглэгч бүр чөлөөтэй нэвтэрч нийт дундаа боловсруулж бүтээн байгуулдаг Open source-ийн тухай дурджээ. Тухайлбал, Британикагийн алдарт тайлбарт толийг хэд дахин нугалан даваад буй Векипедиаг энд би дурдмаар байна. Уншигч та хүсвэл энэ нээлттэй тайлбар тольд давхиж ороод өөрийнхөөрөө засвар хийж, үг нэмээд үзээрэй. Сонирхолтой шүү.

Интернэт х Технологийн хямдрал хэмээх хувьсгал х Open source.

Эдгээр нь интернэтийн наад талд ямагт оршсоор ирсэн хэрэглэгчдийг өөрчилж, интернэтээр биднийг хангаж буй цаад талын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцох боломжийг өгч байгаа юм байна.

Бусдаар бүтээлгэдэг байсан Вэб 1.0 –ийн үе дуусч, өөрсдөө вэбээ бүтээдэг Вэб 2.0-ийн эрин үе эхэлжээ. Эрин үе шинэчлэгдэж, нийгмийг хамарсан нийтийн үзэл бодол өөрчлөгдөхийг Парадайм шифт гэдэг. Парадайм шифтийн эрин үе Монголыг тойрохгүй нь гарцаагүй. Мэдээллийг өмчилж, өмхийртөл нь дардаг социализмын үеийн сэтгэлгээг интернэт өөрчилж байна. Бүгдээрээ бүтээх эрин иржээ.

Хаяагаа тэлэхэд учир бий

Улаанбаатарт барилгын буум болж байна. Үүнийг манай сэтгүүлчид хаяагаа тэлнэ гэж уулга алддаг байх аа. Хаяагаа тэлэхэд учир, баримтлах этик гэж бас байна. Хаяа хатгаж буй тал нь хөршөө хүндэтгэх нь хүний ёс.

Зураг дээр байгаа барилгыг нийслэлийн 10 дугаар хорооллын 23, 25 дугаар байрны үүдэнд хаяа хатган барьж буй юм. Барилга барьж буй компани нь Эко констракшн гэсэн. Эко гэдэг нэрийг орчиндоо ээлтэй гэсэн утгаар өгсөн байлгүй. 10 дугаар хорооллын үерийн далангийн чанх доор барилга хатгаж, эсрэг талын 23 дугаар байрыг бүрэн сүүдэрлэжээ. Сүүдэрлэх байтугай хоёр байрны оршин суугчид усанд ороод гараад ирэхээрээ нүцгэн биенээ халз ширтэлцмээр болчихож. Энэ ч дүүрч. Газар олгосон авсан улсуудын хийсэн балаг биз. Дээр нь бас Эко констракшн компани барилгын хашааны гадаа фундамент ухсан шороо, хаягдал тоосго, үнс нурмаа чулуудан овоолов. Зам хаасан үнсэн нурам, шороон нуруу салхины аясаар босч, сүлжин давхих машины дугуйнд агаарт дэгдэнэ. Ойр орчны оршин суугчдыг ийнхүү доромжилж, чадаж байгаа юманд арга байхгүй гэдгээ үзүүлж байна гэх үү дээ.

Нэг иймэрхүү байдлаар барилга босгож байна даа. "Би болж байвал бусад нь хамаагүй, би чадаж буй зүйлээрээ чамайг хорлоно. Миний эрх чөлөө чиний эрх чөлөөгөөр хязгаарлагдахгүй". Ийм зүй тогтол энд үйлчлэн байна.

Ахуйн соёл

Хотын гудамж эрээвэр хураавар. Явган хүний замаар хүн машин хөвөрч, машин замаар хүн машин мөн л сүлжилдэнэ. Идэш хайсан золбин нохой хаа саагүй шогшино. Нохойн баас шороо цементэн дээр хөглөрч, байшингийн булан морь харагч эрчүүдээр үл тасарна. Хавар цагийн тоос, барилгын тоосго чулуу, үнс хог, гялгар уут хөл доор хөглөрнө. Машины цонхоор хог чулуудах ээж хүү хоёр, нус цэрээ хээ шаагүй хаялах ганган охид- Бидний ахуйн соёл биднээс алслан оджээ.

Мухар

Улаанбаатарыг нэг үгээр илэрхийл гэвэл “Мухар” гэдэг үг санаанд бууж байна.Цааш гарцгүй болж, эргэн буцахаас өөр замгүй болохыг “мухар” гэдэг. Мухар дээр “й” нэмэхэд “муйхар” болно.

Улаанбаатарын гудамжинд иймэрхүү муйхар мухрууд зөндөө. Аль нэгэн байрны үүдээр гарсан машин болон явган хүний замыг хөөгөөд явбал хэн нэгний гараж, эсхүл ямар нэг байшин, банзан хашаа, өндөр хог, асгаад хаясан шороон нуруу, ангайлгаж орхисон ангал нүхэнд тулна. Зам нь замаа залгаж, төв замд хүрэх учиртай уг нь бол.

Хот төлөвлөлтийн үндсэн зарчимд гудамж, гудамнууд мухаргүй байхыг хамгийн түрүүнд бодолцох ёстой байлтай. Гал, түргэний машин дохио тавин төв замаар давхивч ахиад л нөгөө мухарт баригдана.

Муйхарлан мухар үүсгээд байгаа Улаанбаатарын газар олголтын асуудлыг дорвитойхон дэлгэж тавихсан. Улаанбаатарын мухар гудмууд төрийнхөн болон төр бусчуудын авилгал өгөлцөж авалцсаны ул мөр болон үлдсээр л.

Нисдэг авс, галзуу хулгана, золбин шар

Нисдэг авс, галзуу хулгана гэдэг нь хүн тээврийн микроавтобуснууд, золбин шар гэдэг нь такси. Та бидний өдөр тутмын унаа. Аа бас төв замын түрэмгий улаан гэж том оврын автобусыг ёжилно. Улаанбаатарын зам дээр цагдаа угжаа /шүгэл/ хөхөн зогсоод л. Япон, Солонгосын сэконд хайнд машинууд зам түгжин км илүү могойн цуваа үүсгээд л. Дээхэн үед очер гэж аймаар юм байлаа одоо бол түгжрэл гэж цаг, мэдрэл идсэн бухимдал нийгэмд оршин байна.

Замын түгжрэл гэдэг ухагдахуун Монголд алга байв. 1980-аад оны үеийн Улаанбаатарын агаар дээрээс авсан зурагт баруун дөрвөн замаас их дэлгүүрийн үүд хүртэл төв зам дээр 14 объект дуранд өртсөн байдаг, үүнээс 2-нь ердийн хөсөг байсан гэх яриаг дуулж байв. Үнэний ор бий байх. Хүнгүй зэрлэг талд машин мотоцикл хамраараа яйран болтлоо мөргөлдөж, зам дээр хүүхдүүдийг бөмбөг өшиглөж болохгүй гэж Замын цагдаагийн Пионер ах мэдээлдэг л цаг үе байлаа.

1990-ээд оны эхэн үед автобус хүрэлцэхгүй болж зорчигчид нь автобусаа даган шогшдог байлаа. Буудал дээрээ зогсдоггүй ардаг адуу шиг автобуснууд нийгмийн бухимдал үүсгэж, тухайн үеийн зам тээврийн сайд Сандалхан олон ч хүний хараал идсэн дээ, хөөрхий. Автобусанд зорчигч суулгахыг “ачих”, буулгахыг “асгах” гэсэн жаргон энэ үед л гарсан. Автобус хүрэлцэхээ болиод Япон улсын буцалтгүй тусламжаар Хиногийн автобусыг олноор оруулсан нь 1993 он.

Одоо бол хувийн тэрэгтэй болсон Улаанбаатарчууд автобус троллейбусыг ад үзэн, зам дээрээс зайлуулахыг хүсэх болж. Зам зассангүй, түгжрэлээ янзалсангүй гэж Батбаяр засаг дарга, Цэнгэл сайд хоёр олны бухимдлын бай болжээ. Ахиад л Японы тусламжаар зам засаад өгөөч ээ гэсэн гуйлт гадаад зээл тусламжийн бодлогын үндсэн аспект болоод буй.
Цаг хугацаа өөрчлөгднөө гэж. Саналын эрхтэй сонгогч нарын хэрэгцээгээр бодлого хувирдаг цаг. Харин бидний гаднаас гуйх тогтолцоо хувирсангүй.

Улаанбаатар, 2007 оны 4 сарын 10

Монгол хэлний тайлбар толийн сураг

Монгол хэлний дорвитой тайлбар толь бичиг сүүлийн 40-өөд жил гарсангүй. Я.Цэвэлийн ногоон толь 1960-аад онд гарснаас хойш тайлбар толийн сураг алдарчээ. Үндэсний хэлээ өвлөн эзэмшүүлэх, хамгаалах, бичгийн соёлын хэм хэмжээг хэвшүүлэхэд тайлбар толийн үүрэг асар их. Хэл гэдэг амьд организмтай адил өдөр өдрөөр шинэ үг нэмэгдэн, бас хорогдон хуучирч байдаг. Энэ нь жил бүр хэвлэгдэн гарах ёстой тайлбар толиноо тусан баяжин зузаарч хэлний түүхэн баримт болох учиртай. Гэтэл монгол хэл 40 орчим жил тайлбар толийн бараа харалгүй хэлний хөгжлийн түүхээ монгол хэлээр ярилцагч эзэдтэйгээ хуваалцсангүй нь нэн харамсалтай.

Зууны мэдээ сонины 2007 оны 3 сарын 30-ны дугаарын 11 дүгээр нүүрт “Монгол хэлний дэлгэрэнгүй тайлбар толь” таван ботиор ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгээс төсвийн санхүүжилтээр хэвлүүлэх тухай тус хүрээлэнгийн профессор Л.Балдангийн өгсөн ярилцлага (сурвалжлагч Д.Өрнөд) нийтлэгджээ. Уг ярилцлагаас тайлбар толь бичигдэж эхэлсэн он цагийг нь цойлдон жагсаавал,
“1981 оны 3 сарын 26: Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Эрдмийн зөвлөлийн хуралдааны шийдвэрээр тайлбар толь хийх ажил эхлэв.

2005 оны 9 сарын 26: Монгол хэлний дэлгэрэнгүй тайлбар толь зохиож хэвлүүлэх тухай Ерөнхийлөгчийн зарлиг буув.

2007 оны 3 сарын 30: Тайлбар толийг хэвлэлтэд бэлтгэж эхлэв. 80 мянган толгой үгтэй, холбоо хоршоо үгийг оруулбал 100 мянга гаруй үгтэй толь байх юм байна”

Хэвлэлтэд бэлтгэх шатандаа орчихсон бол ондоо багтан тайлбар толь та бидний гэрт залрах нь гэж горьдож болох нь. Өнөөгийн өндөрлөгөөс эргэн харахад, өнгөрсөн 40 орчим жилд монгол хэлний дэлгэрэнгүй тайлбар толь яагаад хэвлэгдэж чадсангүй вэ?

That’s a question.

Улаанбаатар, 2007 оны 4 сарын 10

Кастын нийгэм Монголд

Намайг бага байхад Эртний дэлхий дахины түүхийн хичээл дээр Энэтхэгийн
боолын нийгмийн тухай зааж байсан юм. Энэтхэгт Каста нэртэй нийгмийн гарал үүслээр нь хүнийг ялгаварлан гадуурхах систем байдаг. Брахман гэдэг хамгийн агуу бурхны тэргүүн, энгэр, мутар, өлмий зэргээс энэтхэгчүүд мэндэлсэн ба тэргүүнээс нь сурвалжтангууд, энгэрээс дундчууд, өлмийнөөс нь боолууд гарсан.Тиймээс сурвалжтан нь үеийн үед сурвалжтан, боол нь үе дамжин боол байдаг нийгэм. Каста нь маш нарийн олон давхаргад хуваагдсан байдаг энэ тэр гээд заалгаж байсан юм.

Монголчуудыг нүүдэлчин гаралтай, хүмүүс хоорондын харилцаа зиндаа заах заншилгүй, догматик бус гэсэн ойлголт түгээмэл байдаг. Гэтэл УБ-т байгаа бодит амьдрал арай л өөр юм. Гар утас машингүй бол хүн биш. Бензин бага иддэг хямд машин унаж, төсөр үнэтэй гар утас барьсан бол дундчуудаас доогуурт тооцогддог. Гар утасны номер дотор бас олон зиндаа байнаа. 9911-тэй утас барьсан хүн бол босс, эсхүл боломжийн мөнгөтэй, жийп унасан бол унаатай хүнд тооцогдох жишээтэй.

Жийп унасан, жин нэмсэн, 9911-тэй утас барьсан шинэ үеийн монголчууд манай нийгмийн өнгө төрх болж байгаа бололтой. Кастын нийгэм бидний хаяанд байна.

Улаанбаатар 2007 оны 4 сарын 7

Ардчиллын өдөр болж байна

Ардчиллын өдөр жил бүрийн 12 сарын 6 нд болдог байсан. Энэ жилээс Ардчилал сонины ойтой давхцуулан 4 сарын 7 -нд уг өдрийг тэмдэглэдэг болж буй гэх юм. 12 сарын дүн өвлийн хүйтэнд Ардчиллын өдрийг тэмдэглэснээс хавар цаг уруу хойш татсан нь мэдээж олон талаараа ашигтай байж таарна. Энэ өдөр Ерөнхий сайд Энхболд хэвлэл мэдээллийнхэнтэй Тэрэлжид өдөрлөг зохион байгуулж буй сурагтай. Ардчиллын өдрийн хэдэн гэрүүд сэтгүүлч сурвалжлагчаар шавуулахгүй амар ч юм уу.

Сүхбаатарын талбай дээр Сүхбаатарын ухаа хонгор морьтой хөшөө, Чингис хааны сүрлэг хөшөөнөөс гадна есөн өрлөг, хөлөг баатруудынх нь дөрвөн хөшөө байна. Тэгэхээр нэг талбай дээр 6 хөшөө баригджээ. Дээр нь бас АН-ын туг намирсан гэрүүд. Хуурайшилттай цагийн сул шороо агаарт бургин, үүлгүй тэнгэрт хаврын бүлээн нар жанжны талбайг төөнөн байна. Харих замдаа талбайгаар дайран сонирхох санаатай сууна.

Улаанбаатар 2007 оны 4 сарын 7

Хоорэнсоо хэмээх дүрэм

Бизнес дэх бөмбөгийн тухай Тулгат андын бичсэнийг хараад Япон бизнесийн хэв маягийн талаар цааш нь жаахан нэмэрлэж дуугармаар санагдлаа. Япон хэлэнд “Хоорэнсоо” гэсэн ухагдахуун байдаг. Энэ нь Хоококу (Тайлагнах, мэдээлэх), Рэнраку (Холбоо барих), Соодан (Зөвлөх) гэсэн үгнүүдийг эхний үеэр нь товчилж үүсгэсэн ойлголт болно. Манай МОНЦАМЭ гэдэг шиг. Хоорэнсоо гэж нийлүүлээд дуудахаар Японд хоолонд өргөн хэрэглэдэг навчин ногоотой адил сонсогдоно. Япончуудтай нэг дор ажиллахад энэхүү “Хоорэнсоо”-г байнга хэрэглэж зурших хэрэгтэй болдог. Аливаа нэг асуудал шийд гарах төвшинд очих хүртэл холбогдох хүмүүс өвөр зуураа байнга зөвлөж, холбоо барьж, тайлагнадаг гэсэн үг. Хоорэнсоо дүрмийг баримталснаар ажил хариуцсан ажилтнаасаа авахуулаад ажил шийдэх дарга нь хүртэл байнга реаль тайм мэдээллээр хангагдана. Мөн хоорэнсоог тогтмолжуулснаар цэргээсээ дарга хүртэл тухайн асуудалд хандах үзэл хандлага, ойлголт, вектор нь ижилсэж ирдэг сайн талтай. Ингээд шийдвэр гаргасны дараа нэг жигд ойлголт, вектортой болсон компани албан байгууллага бүх хүчээ дайчлан шийдвэр хэрэгжүүлэх боломжийг аль хэдийнээ бий болгочихсон байдаг.

Монгол байгууллагад үүнээс арай өөр зарчим үйлчилж байх шиг санагддаг. Асуудал хариуцсан ажилтан ихэвчлэн өөр дээрээ цугласан болон цуглуулсан мэдээллээ бусадтайгаа хуваалцах дургүй, зөвлөх дургүй, дээр нь бас тайлагнах чадвар дульхан байдаг. Мэдээллийг өмхийртөл нь дарсаар ажил нураах тохиолдол ч олон. Тиймээс нэг байгууллага байтугай нэг жижиг хэлтэс тасаг дотор ч хүн бүр шал өөр юм ярина. Дарга нь тэмээ гэж байхад цэрэг нь ямаа гээд зогсч байх энүүхэнд.

Японд суралцаж буй миний нэг танил найз хэдэн жилийн өмнө гэрлэлтээ батлуулахаар Японд суугаа Монголын Элчин сайдын яамны Консулын хэлтэст хандаж л дээ. Шаардагдах бичиг баримтыг утсаар лавлан бүрдүүлж, өдрийн сайныг сонгон, Осакагаас Токио хүртэл замын зардал гарган байж гэрлэх бүсгүйтэйгээ хамт очжээ. Гэтэл ЭСЯ-ны ажилтан тэдний бүрдүүлсэн бичиг баримтыг дутуу байна гээд буцаачхаж. Лавлах үед хэлж өгөөгүй баахан бичиг баримт нэмж шаардаж л дээ. Найз маань гайхаж, “Үгүй ээ, бид танайх уруу лавлаж байж л бүрдүүлсэн юм даа” гэхэд “Тэр ямар хамаатай юм бэ. Та нар надтай ярихгүй яасан юм” гэж амыг нь тагласан гэж байгаа. Элчингийн ажилтнууд найзын маань асуултад хариулж мэдэхгүй байсан юм бол мэддэг хүнтэй нь холбоод өгчих “Рэнраку”(Холбоо барих) ажлын этикгүй байж л дээ. Хаанаасаа хаалгач нь гэдэг шиг “Надаас асуухгүй яасан юм” гэж томордог нөхөр хэрэв энд суугаа монголчуудаас ийм асуулт олон ирдэг, тийм тохиолдолд ийм тийм материал бүрдүүлэх хэрэгтэй гэсэн лавлагааг ажлын байран дээрээ бэлэн байлгаж, бусадтайгаа мэдээллээ хуваалцдаг байсан бол ийм хүндрэл гарахгүй л байж.

Мэдээллийг бусадтай хуваалцалгүй өмчирхдөг зан Монголын хөгжлийн төмөр чөдөр ажээ.

Шуналын тухай Бурхан багш сургасан нь

Өчигдөр иш татсан өвгөний номд Бурхан багшийн сургаал үлгэрээс танилцуулжээ. Утга гүнзгий агаад ёгтлол зүйрлэл гэж агуу тул уншигч тантай хуваалцъя. Ер нь Бурхан багш хийгээд Есүсийн сургаал нэг иймэрхүү ёгт үлгэр ихтэй байдаг. Хүний ой той логик агуулгаас аливаа дүрслэлийг илүү тогтоодог болохоор тэр байх л даа.

Намрын сэрүү унасан жихүүн салхитай өдөр нэг аянчин гэрийн зүг яаравчлан алхаж явна. Анзааран хартал хөл дор нь олон цагаан юм үзэгдэв. Тогтоон ажвал хүний яс байх аж. Яахаараа хүний яс энд хэвтэж байдаг билээ гэж эвгүйцэн бодсоноо цааш замаа хөөн явтал өөдөөс нь аварга бар архиран гарч ирэв. Аянчин цочин сэрдэж, баахан яс барын идэш болсон хүмүүсийнх гэдгийг ухмагц гэдрэг эргэн ирсэн замаараа ум хумгүй дутаав. Гэвч төөрч будилсан бололтой өндөр хавцалд тулж орхив. Хавцлын дор хуйлран эргэх их далай. Араас нь бар. Аргаа барсан аянчин хавцлын хяр дээр ургасан өнчин нарсанд авирав. Гэвч догшин бар холтсонд хумсаа шигтгэн мацаад эхлэх нь тэр. Одоо ч дүүрлээ дээ гэтэл золоор нарсны мөчрөөс ганц мөлхөө ургамал дүүжлэгдсэнийг олж, аянчин түүнээс зууран доош буув. Гэвч мөлхөө ургамал дэмий уртгүй тул аянчин эр агаарт дүүжлэгдэж орхив. Дээр нь өлөн бар хүлээж, доош гярхайлан ажвал догшрон давалгаалах далай дотор улаан, хар, хөх луу унаж ирэх олзоо залгихаар хүлээж байх юм. Гэтэл дээр нь шир шир хийх дуу гарсан тул өлийн хартал хар цагаан оготно ирээд мөлхөө ургамлыг угаар нь таслахаар ээлжлэн мэрж байвай. Энэ чигээр байвал мөлхөө ургамал оготнын шүдэнд тасарч, аянчин ам ангайн хүлээх лууны идэш болох нь гарцаагүй. Аргагүйдсэн эр оготныг туух санаатай зуурсан мөлхөөгөө сэгсрүүлж үзэв. Гэтэл нэг шингэн юм хацар дээр нь дуслав. Амтлаад үзтэл амтат бал. Мөлхөөний угт зөгийн үүр байж тааран, сэгсрүүлэх тоолонд бал унаж ирэх аж. Аянчин балны амтанд шунаж, бар, лууны ам тосон байгааг ч умартан, амь аргацааж буй ганц мөлхөө ургамлаа оготнод мэрүүлж буйг ч эс тоон сэгсрүүлэн сэгсчүүлэн балын амтанд шунаглах бөлгөө.

Бурхан багш бараар өвчин болоод үхэл, нарсаар энэ насны зэрэг зиндаа, эд хөрөнгө, нэр хүндийг, хар цагаан оготноор өдөр шөнө, өөрөөр хэлбэл, цаг хугацааг, улаан луугаар хилэн, хар луугаар шунал, хөх луугаар атаа, балаар хүний зугаа цэнгэлийг ёгтолжээ.

Хүн гэдэг өвчин болоод үхлийн аймшигт байнга туугдах авч амьдрах гэж байдгаараа хичээнэ. Гэвч энэ нь ганц мөлхөө ургамал шиг хэврэг эд байх юм. Зүүгдэн зуурсан мөлхөө ургамал цаг хугацаа өнгөрөх тусам элж хорогдон, үхэл ойртох болно. Гэвч хүн гэдэг бүхнийг огоорон “бал” өөд үгүйлэн тэмүүлнэ. Шуналаас ангид байж чаддаггүй хүний мөн чанарыг Бурхан багш ийнхүү зүйрлэсэн байдаг ажээ.

Ашигласан материал
稲盛和夫『生き方』サンマーク出版社2004年

Орой уруу орсон үгс

Инамори Казуогийн бичсэн “Амжилтад хүрэх гал эрмэлзэл” номыг орчуулан гаргахад гар бие оролцсоноос хойш энэ хүний бичсэн ярьсан зүйлийг сонирхох болсон юм. Түүний “Амьдрах ухаан” хэмээх номыг уншлаа. Орой уруу орохоор үг олон байна шүү. Хүн ер нь амьдралын их сургуулийг дүүргэж хал үзэн халуун чулуу долоосон ухаалаг буурлын үг яриаг үргэлж дэргэдээ байлгах хэрэгтэй юм.

“Санаснаар болдоггүй хорвоо гэж бид амьдралын олон юмнаас шантардаг. Гэтэл энэ нь “санаснаар болдоггүй чинь л бодит амьдрал” гэж боддогоос урган гарч буй юм. Энэ утгаараа санаснаар бүтээгүй амьдрал гэдэг тухайн хүний дүрсэлсэн ёсоор л биеллээ гэсэн үг...Бурхны шашинд “Санаа нь үйлийг дагуулдаг” гэсэн үг байдаг....Тэгэхээр амьдрал гэдэг сэтгэлд дүрсэлснээр болдог ажгуу” хэмээсэн өвгөний алт шиг үгнүүдийг бат бөх гэгч нь цээжиндээ хадаж авлаа. Уншигч та ч гэсэн сэтгэлийн мухарт эдгээр ухаалаг үгсийг хадгалаад аваарай.

“Амны билгээс ашдын билэг”, “Санаж явбал бүтнэ” гэж ардын үгэнд бий. Санаанаас үйл ургаж, үйл нь үрээ дагуулдаг нь хорвоогийн жам. Үүнийг бид үйлийн үр гэдэг. Бодол санаагаа зөв цэгц байлгаж, хүсэл мөрөөдлөө өөдрөг төсөөлж явах нь аз жаргалыг дууддаг ажээ.

Ашигласан материал:
稲盛和夫『生き方』サンマーク出版，2004

"Үдийн цай" хөтөлбөрийн тухай эргэцүүлэхэд

2006 оны 9 дүгээр сарын 1-нээс улсын болон хувийн дунд сургуулийн нэг хоёрдугаар ангид суралцаж буй 110 мянган хүүхдэд тус бүр 300 төгрөгийн өртөгтэй үдийн цай уулгах “Үдийн цай” хөтөлбөр хэрэгжиж эхлээд нэг улирлыг үджээ. Үдийн цай гэдэг нь тараг, сүү, жигнэмэг зэрэг Монголд үйлдвэрлэсэн бидний өдөр тутмын хэрэглээний хүнсний бүтээгдэхүүн байгаа нь сайн хэрэг. Мөн амьдралын төвшинг үл ялгаварлан нэг сургуульд сурч буй хүүхдүүд цугтаа цай ууж, Монгол хүнсний амтыг багаасаа тогтоож, ирээдүйн хүнсний хэрэглээг баталгаатай болгож буй нь алсыг харсан зөв л алхам.

Харин хүүхдүүд гар нүүр, аяга халбагаа угааж цэвэрлэх орчин дунд сургуульд хэр бүрдсэн байгаа билээ дээ. Аягүй бол аяга тавгаа бариад жорлон уруугаа гүйлдэж байгаа даа. Сургуулийн жорлон гэж ямар аймаар юм байдгийг та надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа. Суултуур бүтэн, усаа ямар ч проблемгүй татаж болдог зүгээр л энгийн цэвэр жорлонг сургууль байтугай өндөр үнэтэй ресторанд ч олоход бэрх. Гар угаалтуур гэхэд л крантаас ус гоождоггүй, эсвэл бөглөрсөн тагларсан, нус цэр наалдаастай, жорлонгийн өрөө нь өтгөн шингэн холилдсон эхүүн эвгүй үнэр ханхийсэн ийм л орчин байгаа.

Сүүлийн үед хүүхдүүдийн дунд халдварт шар өвчин их дэлгэрч буй тухай дам яриа чих дэлсэх боллоо. Сонин хэвлэл, интернетийн мэдээнээс шүүгээд үзэхэд энэ талаар нэг их мэдээлэл гарч ирэхгүй л байна. Гэхдээ олны үг ортой гэдэг. “Үдийн цай” хөтөлбөр сүү тарагнаас бус, цэвэр, энгийн, эвдрэлгүй гар угаалтуур, жорлонгоос эхлэх ёстой байж дээ. Аливаа нийтийн хэрэглээний үйлчилгээ дээрх шаардлагыг хангадаг болохын тулд байнгын засвар үйлчилгээ бүхий тогтолцоог бүрдүүлж байж хэрэгждэг зарчимтай. Энэ утгаар нь аваад үзвэл “Үдийн цай” хөтөлбөрт слесарь, цэвэрлэгч нарын гүйцэтгэх үүрэг маш өндөр. Монголын ирээдүйг авч явах багачуудаа халдварт шараар өвчлүүлж, үндэстэн даяараа элэгний үрэвслийн төрлийн вирус тээгчтэй болох гээгүй л юм бол энэ талаар яаралтай арга хэмжээ авах хэрэгтэй болжээ. Бодлого гэдэг асуудлын олон талт байдлыг судалж (мэрит, демэритийг нь урьдчилан харах) байж, олон хүний гар дамжиж байж боловсрогдон гарч хэрэгжих ёстой. “Үдийн цай” хөтөлбөр боловсруулагдсан шиг Ерөнхийлөгч чиг өгөөд УИХ батлан тогтоол гаргаад, Ерөнхий сайд болон түүнийг нь хариуцсан салбарын сайд нь хүлээн авч тушаал гаргаж, Төрийн нарийн бичгийн дарга нь хэвлэлийнхэнд мэдээлснээр хэрэгжиж байх ёстой эд биш байлтай. Төрийн аппаратын суурьтай судалгаанд тулгуурлан асуудлыг олон талаас нь харж, цогцоор нь шийдэх гэсэн доороос дээш чиглэсэн идэвхтэй хандлага манайд дутагдаад байгаагийн наад захын жишээ энэ.

БЛОГ ертөнцөөс БҮГДЭЭРЭЭ ертөнц үрүү

Их сургуулиа төгсөөд төрийн албанд орж цөөн хэдэн жил зүтгэлээ. Дараа нь Киото хотод ирж ахиад л их сургуулийн ширээнд сууж, номын дуу сонсон хоёр оныг үдэв. Номын дуу сонсохоор нийгэмд гарч ажиллаж байсан үед ажиглаж, мэдэрсэн зүйл маань тархинд боловсорч, цээжинд хурж эхэлдэг юм байна. Цээжиндээ байгаа бодлоо энд суугаа Монголчуудтайгаа хуваалцах дуртай боллоо. Пиво задалж байгаад л ороо бусгаа цагийн байдлын тухай цэцэрхэн суудаг байв. Хоосон цэцэрхэл хонгиогүй сумтай адил. "Буу хална" гэж оносон хэллэг юм гээч. Тэгээд л анд Тулгатын танилцуулснаар блог гэдэг ертөнцийн барааг харж золгов.

Намайг ерхөг найгасан цэлгэр атарт авчраад тавьчихсан юм шиг л санагддаг юм байна. Газар хагалж, контентсийн тариа ургуулах бүх багаж, хэрэгсэл нь бэлэн. Анжис чирсэн "саалийн фермийн салга улаан"-ууд үнэгүй ярайж байнаа. Бариад үзсэн чинь болж байна.Интернет дээрээс хотмэйл төдийхөн эргүүлдэж, хов живийн чатаар энэ ертөнцийг төсөөлж байсан хүү "атар эзэмшихээр" эргэлт буцалтгүй шийдэв.

Анхандаа ч баруун солгойгүй хагалаад л дайрлаа. Би хаана явж байна, хаашаа явж байна, бусад маань хаа байна, хэн нь тариа, хэн нь буурцаг, хэн нь ногоо тарьж байна бүү мэд. Тоос манаргаад л, хар утаа хаяад л өдөр шөнөгүй манарган хагас оныг барав. Тэгээд орчноо ажиглах сөгөөтэй болоод хараад байх нь ээ, блог ертөнц гэдэг өөрийн хөгжлийн хандлагатай, иргэний нийгмийг өөрчлөх чадалтай, нэг том хүч болж байгааг анзаарав. Эзэмшсэн атар хэдэн мянган га-д хүрч, эзэнгүй тал бүрэн сэржээ. Тэгэхээр хэн нь хаана юу тарьж байгаа гэх мэт наад захын мэдээллээ өвөр зуураа солилцож, зохион байгуулалтыг нь сайжруулчихвал АТАР маань цаашдаа ангаж цөлжсөн Монголын НИЙГМИЙГ өөрчилж чадах юм байна гэж бодогдох болов.

Сэтгүүлч Галааридын хэлээд байгаа ИРГЭН СЭТГҮҮЛЧ нарыг мэндлүүлж, БЛОГ ТОЙМЧИД-ыг цуглуулаад, тариалалтын явцыг бүх атарчдад мэдэгдэж байх Диспетчерийн цэг байгуулах шаардлагатай болжээ. Энэ талаар Тулгат, Зоригт, Ганбаатар, Говь Отгонбаяр гээд л блогын ертөнцийн тэргүүн эгнээнд яваа нөхөд аль эртнээс дуугарч эхэлсэн л дээ. Ингээд уулзах боломжтой байгаагаар нь Тулгат, Зоригт нартай санал солилцож, мөн тухайн үед Токиод ажлаар ирээд байсан Буянцогт, Отгонбаяр нартай зөвлөж, БҮГДЭЭРЭЭ хэмээх сайтыг бий болгохоор зорьсон юм. Энэ нь АТАР-уудын уулзварын цэг - HUB, замч хөтөч, иргэнийн сэтгүүлзүйн тэргүүн талбар болох болно гэж төсөөлж байна. БҮГДЭЭРЭЭ аяны шувуу болгон хуран чуулдаг замаг сайт нуур байх болно. БҮГДЭЭРЭЭ нийгэмд гэгээ авчрах их хүч болох болно.

I HAVE A DREAM TODAY!